Prawidłowe układanie instalacji elektrycznej w budynkach biurowych jest istotne dla jej bezpieczeństwa, funkcjonalności i trwałości. Obecnie w budynkach biurowych stosuje się różnorodne rozwiązania, a najczęściej natynkowe prowadzone w rurach na tynku, w kanałach i listwach, a także w korytkach oraz na drabinkach instalacyjnych. Muszą one spełniać obowiązujące przepisy, normy i pewne uniwersalne zasady wynikające z wieloletniego doświadczenia instalatorów dotyczące prowadzenia oraz układania przewodów elektrycznych.
Układanie instalacji elektrycznej w budynkach biurowych
Prawidłowe układanie instalacji elektrycznej wiąże się specyfiką obiektu. Budynki biurowe należą do grupy obiektów niemieszkalnych i mają bardzo zróżnicowany charakter. Obejmują zarówno budynki małe jednokondygnacyjne, jak i duże wielokondygnacyjne, w których zlokalizowane są pomieszczenia biurowe, sanitarne, socjalne, gospodarcze, administracyjne, techniczne, ogólnego przeznaczenia oraz piony komunikacyjne. Zasilane są najczęściej z zewnętrznej sieci kablowej niskiego napięcia.
Zasadniczo, instalacje elektryczne w budynkach biurowych obejmują elementy, takie jak przyłącze (kablowe), złącze, rozdzielnicę główną, uziom budynku, główną szynę uziemiającą (wyrównawczą), wewnętrzne linie zasilające (w skrócie WLZ), instalacje pomieszczeń ogólnych oraz odbiorcze. Przy czym w zależności od rodzaju budynku, jego wielkości i wyposażenia w urządzenia elektryczne, stosuje się różne rozwiązania wymienionych elementów. Dodatkowo w przypadku budynków biurowych wielokondygnacyjnych wykorzystuje się rozdzielnice piętrowe oraz administracyjne.
Układanie instalacji elektrycznej – ogólne wymagania
Instalacje elektryczne powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób zgodny z wymaganiami przepisów oraz norm z uwzględnieniem różnorodnych wymagań technicznych, eksploatacyjnych, ekonomicznych i innych. W budynkach biurowych obowiązujące przepisy nie określają jednoznacznie w jaki sposób realizować układanie instalacji elektrycznej w konkretnych warunkach. Projektant instalacji elektrycznej musi więc rozważyć na etapie projektowania wiele różnych czynników wpływających na prawidłowy wybór optymalnego sposobu układania przewodów elektrycznych w projektowanym budynku biurowym.
Do najważniejszych wymagań decydujących o wyborze sposobu układania instalacji elektrycznej w budynku biurowym zaliczyć można elementy, takie jak:
- technologia budowy, rodzaj i wielkość projektowanego budynku, rodzaj oraz właściwości zastosowanych materiałów budowlanych, technologia wykonywania ścian konstrukcyjnych i działowych,
- rodzaj oraz liczba zasilanych odbiorników energii elektrycznej,
- bezpieczeństwo przeciwporażeniowe i pożarowe,
- bezpieczeństwo użytkowania instalacji,
- estetyka i funkcjonalność wykonanej instalacji,
- trwałość oraz estetyka montażu instalacji,
- możliwość wykonywania przeglądów i napraw instalacji,
- możliwość rozbudowy instalacji,
- niezawodność instalacji,
- koszty instalacji,
- uzasadnione życzenia inwestora.
Instalacje elektryczne w budynkach biurowych mogą być realizowane jako podtynkowe, wtynkowe lub natynkowe. Przy czym najczęściej stosuje się rozwiązania natynkowe prowadzone w rurach na tynku, w kanałach i listwach oraz w korytkach czy na drabinkach instalacyjnych [5].
Układanie instalacji elektrycznej – przepisy prawne
W budynkach biurowych obowiązują przepisy, normy i pewne uniwersalne zasady dotyczące układania instalacji elektrycznej, ważne w kontekście jej bezpieczeństwa, funkcjonalności oraz trwałości.
Instalacje elektryczne w budynkach biurowych podlegają krajowym regulacjom prawnym dotyczącym instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych. Wytyczne te wynikają głównie z ustawy Prawo budowlane [1] i najważniejszego aktu wykonawczego do niej – Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [2]. W rozdziale 8 poświęconym instalacji elektrycznej działu IV wspomnianego rozporządzenia dotyczącego wyposażenia technicznego budynku zamieszczono szereg podstawowych i szczegółowych wymagań technicznych, które należy uwzględnić na etapie projektowania i budowy instalacji elektrycznych niskiego napięcia w obiektach. Związane są one m.in. z lokalizacją złącza instalacji, układem sieciowym instalacji w budynku oraz podstawowymi elementami wyposażenia i sposobem prowadzenia instalacji (uziomów, łączników, tras przewodów, przekrojów i materiałów przewodów, urządzeń ochrony przeciwprzepięciowej, liczników energii, oprzewodowania, podziału instalacji na obwody itp.) [2]. Wiele z nich dotyczy budynków biurowych. W świetle wspomnianych przepisów w instalacjach elektrycznych w budynkach należy stosować:
- oddzielny przewód ochronny i neutralny, w obwodach rozdzielczych oraz odbiorczych,
- połączenia wyrównawcze główne oraz miejscowe, łączące przewody ochronne z częściami przewodzącymi innych instalacji i konstrukcji budynku,
- zasadę prowadzenia tras przewodów elektrycznych w liniach prostych, równoległych do krawędzi ścian i stropów,
- przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wyłącznie z miedzi, jeżeli ich przekrój nie przekracza 10 mm².
Ponadto w rozporządzeniu.[2] określono, że przewody i kable elektryczne należy prowadzić w sposób umożliwiający ich wymianę bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku.
Dodatkowo określono szereg wymagań określających w jaki sposób realizować układanie instalacji elektrycznej instalacji elektrycznych w budynku biurowym wielokondygnacyjnym. Pionowe ciągi instalacji elektrycznej należy prowadzić poza pomieszczeniami użytkowymi, w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych, zgodnie z normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie.
Obwody odbiorcze instalacji elektrycznej w biurze powinny obejmować wyodrębnione obwody oświetlenia, gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia, gniazd wtyczkowych w pomieszczeniu sanitarnym (łazience), gniazd wtyczkowych do urządzeń odbiorczych w pomieszczeniu socjalnym (kuchni) oraz obwody do odbiorników wymagających indywidualnego zabezpieczenia. Przy czym pomieszczenia biurowe należy wyposażać w wypusty oświetleniowe oraz w niezbędną liczbę odpowiednio rozmieszczonych gniazd wtyczkowych.
Instalacja elektryczna jest jedną z wielu instalacji stanowiących wyposażenie budynku biurowego (grzewcza, wodna, kanalizacyjna, telekomunikacyjna itp.). Dlatego przewody instalacji elektrycznej, w stosunku do przewodów innych instalacji stanowiących wyposażenie budynku, należy lokalizować w sposób zapewniający bezpieczeństwo ich użytkowania, odległość między przewodami instalacji elektrycznej a innymi przewodami powinna umożliwiać wykonywanie prac konserwacyjnych. W rozporządzeniu [2] określono, że układanie instalacji elektrycznej i rozmieszczenie urządzeń elektrycznych w budynku powinno zapewniać bezkolizyjność z innymi instalacjami w zakresie odległości i ich wzajemnego usytuowania.
Układanie instalacji elektrycznej w budynkach biurowych – wymagania szczegółowe
Wieloletnie doświadczenia instalatorów pozwoliły na sformułowanie uniwersalnych zasad dotyczących układania instalacji elektrycznych w budynkach biurowych.
Prowadzenie przewodów elektrycznych
Trasa przebiegu przewodów powinna być wyznaczana wzdłuż linii prostych, prostopadłych lub równoległych do ścian, podłóg i stropów. Takie rozwiązanie odznacza się estetyką w przypadku instalacji natynkowych stosowanych często w obiektach biurowych. Ponadto stanowi wymaganie obowiązkowe określone w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Trasa powinna być również tak poprowadzona, aby maksymalnie unikać krzyżowania lub zbliżania przewodów elektrycznych do przewodów innych instalacji znajdujących się w budynku biurowym (grzewczej, wodnej, kanalizacyjnej itp.). Jest to wymaganie obowiązkowe określone w rozporządzeniu [2]. Jeśli jednak takie zbliżenie na odległość kilku cm lub skrzyżowanie jest konieczne, to należy w miarę możliwości trzeba zastosować dodatkową osłonę przewodu. Ponadto należy unikać tzw. obszarów potencjalnie niebezpiecznych, narażonych na ingerencję użytkownika w strukturę ścian, np. przestrzenie bezpośrednio nad podłogą czy pod samym sufitem [4]. Dodatkowo przewody, puszki łączeniowe i osprzęt muszą być stosunkowo łatwo dostępne dla użytkownika.
Wszystkie przewody w przejściach przez ściany (przepusty) niezależnie od typu instalacji powinny być chronione przed naprężeniami, które mogą pojawiać się na skutek osiadania ścian. Przewody w instalacjach elektrycznych należy łączyć wyłącznie w puszkach i rozdzielnicach. Niedopuszczalne jest ich łączenie bezpośrednio na trasie, np. w listwach czy rurach instalacyjnych [4]. W puszkach z kolei zawsze należy zostawiać zapas przewodów, który będzie niezbędny w przypadku konieczności naprawy jakiegoś połączenia.
Montaż przewodów, rur, listew, kanałów, korytek, drabinek musi zapewniać pewność mocowania i nie może powodować uszkodzenia izolacji przewodów, jej przecięcia lub przetarcia.
Rury, listwy, kanały instalacyjne oraz inne konstrukcje osłonowe powinny mieć odpowiednią średnicę i rozmiar, które zapewnią swobodne umieszczenie w nich przewodów, pozostawiając zapas wolnego miejsca. W przypadku rur instalacyjnych i przewodów w nich ułożonych należy zwrócić uwagę, aby nie były one narażone na naprężenia mechaniczne. Wymaga to zapewnienia odpowiedniego zapasu przewodu oraz zastosowania wkładek elastycznych w rurach jeśli to konieczne.
Obwody odbiorcze
Obwody odbiorcze instalacji elektrycznej w biurze należy rozdzielić na obwody oświetlenia, gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia, gniazd wtyczkowych w pomieszczeniu sanitarnym (łazience), gniazd wtyczkowych do urządzeń odbiorczych w pomieszczeniu socjalnym (kuchni) oraz do odbiorników wymagających indywidualnego zabezpieczenia. Obwody oświetleniowe prowadzi się zazwyczaj przewodem o przekroju 1,5 mm² i zabezpiecza wyłącznikiem nadprądowym o prądzie znamionowym nie większym niż 10 A [3]. Obwody jednofazowych gniazd wtyczkowych prowadzi się zwykłe przewodem o przekroju 2,5 mm² i zabezpiecza wyłącznikiem nadprądowym o prądzie znamionowym nie większym niż 16 A [3]. W pojedynczym obwodzie nie powinno być więcej niż 6–8 gniazd wtyczkowych, bowiem będą one wykorzystane do zasilania komputerów lub sprzętu biurowego [4]. Gniazda można połączyć w kaskadę (jedno za drugim) lub w pierścień. Odbiorniki stałe dużej mocy w obiektach biurowych, np. podgrzewacze wody powinny stanowić osobny własny obwód z niezależnym zabezpieczeniem nadprądowym.
Punkty świetlne, łączniki i gniazda
W instalacjach elektrycznych w pomieszczeniach biurowych miejsca zainstalowania punktów świetlnych, łączników i gniazd wynikają z uzgodnień z inwestorem (użytkownikiem). Rozmieszczenie łączników w instalacji oświetleniowej oraz gniazd wtyczkowych powinno być właściwe oraz zapewniać bezpieczeństwo, funkcjonalność czy wygodę użytkowania, a także odpowiednią, wymaganą przez użytkownika estetykę. Zasadniczo łączniki oświetleniowe umieszcza się na wysokości 105–115 cm od podłogi, 15 cm od framugi, po stronie ościeżnicy, gdzie znajduje się klamka [4]. Gniazda wtyczkowe ogólnego przeznaczenia zazwyczaj montuje się na wysokości do 30 cm nad podłogą .
Pomieszczenie sanitarne (łazienka) w budynku biurowym jest szczególnym miejscem, w którym ze względu na używanie wody, zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym może być większe niż w innych wnętrzach. Dlatego ze względów bezpieczeństwa stosuje się różnorodne rozwiązania ochronne.
Układanie instalacji elektrycznej – etapy montażu
Układanie instalacji elektrycznej natynkowej w budynkach biurowych wymaga przeprowadzenia kilku czynności. Przykładowo, gdy dotyczy jej realizacji w listwach instalacyjnych czynności te obejmują trasowanie, montaż listew i osprzętu, wkładanie przewodów, wykonanie połączeń elektrycznych oraz sprawdzenie poprawności montażu przewodów (kontrola ciągłości itp.), montaż osprzętu czy kontrolę poprawności działania instalacji.
Układanie instalacji elektrycznej należy zawsze rozpocząć od trasowania jej przebiegu. Trzeba wyznaczyć miejsca instalacji łączników, gniazd wtyczkowych, wypustów oświetleniowych, puszek łączeniowych i innego osprzętu [4]. Następnie należy ustalić jak ma przebiegać trasa łączących je przewodów, przy czym szczególnie starannie powinno wyznaczyć się przebieg tras instalacji natynkowych, ponieważ będą one w całości widoczne po zamontowaniu.
Przy trasowaniu trzeba uwzględnić estetykę instalacji. Osprzęt nie może być zamontowany chaotycznie – gniazda i łączniki powinny być zainstalowane na odpowiedniej (jednakowej dla poszczególnych grup) wysokości. W przypadku konieczności montażu kilku łączników oświetleniowych czy gniazd wtyczkowych instalacji elektrycznej i teletechnicznej należy je pogrupować oraz zastosować wspólną ramkę [4]. Jeśli w pobliżu siebie występuje kilka puszek łączeniowych, powinno się wykonać je w jednej linii pionowej lub ukośnej.
Jeżeli trasy przewodów są sztywno narzucone wymogami projektu to trasowanie należy przeprowadzić zgodnie z dokumentacją budowlaną i projektem technicznym instalacji elektrycznej. Trzeba przy tym uwzględnić konstrukcję budynku oraz zapewnić bezkolizyjność z innymi instalacjami użytkowanymi w obiekcie. Dodatkowo, w miarę możliwości, powinno dążyć się do ograniczenia liczby przejść przez ściany czy stropy, a w pomieszczeniach sanitarnych (łazienki, toalety) unikać przechodzenia przez nie przewodów zasilających inne pomieszczenia [4]. Należy również dążyć do tego, aby długość obwodów była jak najmniejsza, jednak nie może to prowadzić do pogorszenia funkcjonalności instalacji elektrycznej.
Literatura
1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. DzU z 2019 r., poz. 1186).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. DzU z 2019 r., poz. 1065, z późn. zm.).
3. W. Dołęga, „Wybrane aspekty projektowania instalacji elektrycznych w wielorodzinnych obiektach mieszkalnych”, Elektroinstalator 6/2013.
4. S. Kołodziejczyk, „Montaż i konserwacja instalacji elektrycznych”, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2017 Warszawa.
5. S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski, „Instalacje elektryczne – budowa, projektowanie i eksploatacja”, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2019 Warszawa.
Publikacja artykułu: grudzień 2022 r.