System ETICS – charakterystyka i wykonanie

Czym jest system ETICS?

System ETICS, czyli złożony system izolacji ścian zewnętrznych budynku, jest jedną z najbardziej popularnych metod docieplania zarówno istniejących, jak i nowo budowanych budynków. Rozwiązanie to było zwane dawniej bezspoinowym systemem ociepleń (BSO), a jeszcze wcześniej metodą lekką – mokrą.

Co zapewnia system ETICS?

Nowoczesne technologie ociepleń, takie jak system ETICS, zapewniają obecnie bogactwo faktur, setki kolorów i dostępność rozwiązań, co umożliwia nieograniczone wręcz możliwości kreowania fasad. Dzięki łatwej obróbce oraz zróżnicowanej wzorniczo ofercie kompatybilnych elementów dekoracyjnych można tworzyć gzymsy, pilastry, fasety czy bonie, nadawać elewacji lekkości, podkreślać niektóre elementy czy wręcz dostosowywać i nawiązywać do różnych stylów architektonicznych. Warstwy wykończeniowe mogą imitować kamienie naturalne, takie jak piaskowiec, granit, drewno, cegły czy beton. Możliwości dekoracyjne nie ograniczają się do najpopularniejszego „baranka”. Zaawansowane technologicznie rozwiązania dają projektantowi swobodę tworzenia niepowtarzalnych aranżacji, nadawania wyjątkowości fasadom p4oraz łączenia różnych technik i efektów dekoracyjnych (efekt betonu, drewna – tzw. deska, efekt metalu, imitacja kamieni naturalnych itp.). Jednak za końcowym efektem wizualnym kryją się przemyślane i zaawansowane technologie, których parametry techniczne i montażowe stworzono w celu zapewnienia maksymalnej łatwości aplikacji oraz wysokiej trwałości.

Elementy systemu ETICS

Istota tej metody sprowadza się do wykonania na odpowiednio przygotowanym podłożu (ścianie) warstw z współpracujących i kompatybilnych ze sobą materiałów, będących termoizolacją oraz warstwą elewacyjną.

System ETICS składa się z elementów podstawowych:

• zaprawy klejącej,
• termoizolacji,
• łączników mechanicznych (kołków),
• warstwy zbrojącej,
• warstwy elewacyjnej,

oraz uzupełniających:

• materiałów do wykończenia detali – listew cokołowych, kątowników ochronnych, profili dylatacyjnych itp.,
• materiałów uszczelniających,
• innych niezbędnych akcesoriów (np. łączników izotermicznych, itp.).

Każdy z elementów tworzących system ETICS pełni inną funkcję. Termoizolacja, wykonana z płyt z polistyrenu ekspadnowanego (EPS), polistyrenu ekstrudowanego (XPS), wełny mineralnej lub piany fenolowej) zapewnia odpowiednią izolacyjność cieplną. Zaprawa klejąca oraz łączniki mechaniczne (kołki) nadają odpowiednią stateczność konstrukcyjna układu. Warstwa zbrojąca, czyli warstwa zaprawy z wytopioną siatką (np. z włókna szklanego) gwarantuje natomiast odporność na uszkodzenia (np. na skutek uderzeń) oraz stanowi podłoże pod warstwę elewacyjną. Ta z kolei, w postaci wyprawy tynkarskiej lub płytek elewacyjnych, zabezpiecza elementy systemu przed oddziaływaniem warunków atmosferycznych oraz starzeniem, a także stanowi warstwę dekoracyjną.

System ETICS – korzyści ze stosowania

System ETICS zapewnia liczne korzyści z jego zastosowania (pod warunkiem poprawnego zaprojektowania i wykonania systemu), oprócz efektu wizualnego należą do nich:

• możliwość znacznego poprawienia termoizolacyjności ścian budynku i związanego z tym zapotrzebowania na energię, przy relatywnie niskim koszcie wykonania,
• znaczne ograniczenie lub wyeliminowanie mostków termicznych,
• poprawa mikroklimatu pomieszczeń,
• możliwość renowacji zniszczonych elewacji,
• ochrona konstrukcji przed szkodliwymi i agresywnymi czynnikami zewnętrznymi oraz związana z tym dłuższa jej żywotność.

Dobór systemu ETICS

Jednym z najważniejszych parametrów jest trwałość eksploatacyjna systemu. Od strony technicznej dobór systemu ETICS zależy od kilku czynników, takich jak bezpieczeństwo konstrukcji, pożarowe czy użytkowania, ochronę akustyczną i termiczną, a także oszczędność energii oraz zagadnienia zdrowotne. Mając to na uwadze, należy stosować rozwiązania wyłącznie ze sprawdzonych i kompatybilnych materiałów, przebadanych i przede wszystkim pod względem:

• reakcji na ogień,
• odporności na warunki atmosferyczne (UV, przejścia przez zero, nasiąkliwości powierzchniowej itp.),
• odporności na uszkodzenia mechaniczne (udarność),
• wzajemnej kompatybilność składników systemu (np. oddziaływanie chemiczne),
• przyczepności do podłoża i międzywarstwowej,
• oporu dyfuzyjnego poszczególnych warstw oraz całości systemu.

Świadczy o tym znakowanie systemu znakiem B lub CE, w zależności od dokumentu odniesienia (krajowej lub europejskiej oceny technicznej). Ocena techniczna określa minimalne wymagania związane ze spełnieniem przez system ETICS tzw. wymagań podstawowych zawartych w art 5.1 ustawy [1] (m.im. klasa i parametry materiału termoizolacyjnego, przyczepność klejów do podłoża (ściany) i do termoizolacji, wodochłonność warstwy zbrojonej czy odporność na uderzenia). Jednak o tzw. trwałosci eksploatacyjnej decydują też inne parametry, niekoniecznie te zawarte w ocenach technicznych.

Dobór termoizolacji systemu ETICS i sposobów jej montażu

Ze względu na koszt i łatwość wykonania, realizując system ETICS, na termoizolacje najczęściej stosuje się styropian. Jednak jego wykorzystanie nie może być bezkrytyczne – budynki powyżej 25 m muszą być ocieplane wełną mineralną, ze względu na wymogi ochrony przeciwpożarowej, wełna także doskonale sprawdza się przy dociepleniu powierzchni krzywoliniowych. Strefy narażone na uderzenia, ale nie narażone na wilgoć (np. strefy parteru) powinny być izolowane twardym styropianem lub polistyrenem ekstrudowanym (XPS), z kolei w miejscach narażonych na obciążenie wilgocią (cokoły) należy stosować polistyren ekstrudowany (XPS). Płyty z pianki fenolowej natomiast, w porównaniu do płyt styropianowych zapewniają znaczne zmniejszenie grubości warstwy termoizolacyjnej przy identycznej ciepłochronności, co pozwala ograniczyć mostki termiczne w obszarze ościeży oraz stref wieńców. Ponadto, mogą być także stosowane do likwidacji liniowych mostków termicznych, np. w obszarze narożników zewnętrznych.

Termoizolację mocuje się do podłoża za pomocą kleju lub kleju i łączników mechanicznych (kołków), a sposobie montażu, rodzaju i liczbie kołków decyduje projektant, uwzględniając obciążenia, takie jak ekspozycja na wiatr, ciężar materiału termoizolacyjnego czy warstwy elewacyjnej, a także stan podłoża.

Dobór warstwy zbrojącej systemu ETICS

Warstwa ta odpowiada za odporność układu na uderzenia. W zdecydowanej większości przypadków jest to systemowa siatka zatopiona w kleju. W razie konieczności zwiększenia udarności stosuje się dwie warstwy siatki (lub tzw. siatkę pancerną). Spotyka się również systemy przeznaczone do ciemnych kolorów, w których do wykonania warstwy zbrojącej stosuje się masę dyspersyjną zamiast kleju cementowego.

Dobór warstwy elewacyjnej systemu ETICS

Warstwą elewacyjną stanowią zazwyczaj tynki cienkowarstwowe, choć wykonuje się ją również z zastosowaniem płytek elewacyjnych (ceramicznych, klinkierowych) czy nawet okładzin kamiennych. Tynk w systemie ETICS stanowi cienką wyprawę z zaprawy lub masy i pełni przede wszystkim funkcję ochronną oraz dekoracyjną. Punktem wyjścia dla doboru tynku powinny być właściwości wynikające z oddziaływujących obciążeń. Tynk strukturalny zawsze będzie narażony na oddziaływanie wody/wilgoci z opadów atmosferycznych, temperatury oraz promieniowania słonecznego. Szczególnie niebezpieczne są silne opady w połączeniu z porywistym wiatrem (zacinający deszcz) oraz ulewy. Łączne oddziaływanie zależy jednak od bardzo wielu czynników związanych zarówno z wysokością budynku, jak i jego bryłą, wielkością opadów, głównym kierunkiem wiatrów, lokalnym ukształtowaniem terenu (kierunek ulic, umiejscowienie budynku – stok, dolina, wzniesienie, gęstość i rodzaj zabudowy czy obecność terenów zadrzewionych).

Realizując system ETICS pożądana jest jak najniższa nasiąkliwość/absorbcja wody oraz niski opór dyfuzyjny tynku. Te dwa parametry pozwalają sklasyfikować tynk jako hydrofobowy, gdy ([9], [10]) w ≤ 0,5 kg/(m2 h1/2), S_d ≤ 2,0 m oraz S_d×w ≤ 0,2 kg/m h1/2 (gdzie: S_d – równoważny opór dyfuzyjny [m], μ – współczynnik oporu dyfuzyjnego, w – współczynnik nasiąkliwości powierzchniowej [kg/(m2 h1/2)]).

System ETICS – zabezpieczenie warstwy elewacyjnej przed porażeniem biologicznym

Kreowanie parametrów wpływających na trwałość i wygląd związane jest także z odpornością wyprawy elewacyjnej na czynniki atmosferyczne oraz porażenie biologiczne. Tereny szczególnie narażone na porastanie to przede wszystkim obszary, na których przez dłuższy czas utrzymuje się wysoka wilgotność powietrza, zawartość kurzu, pyłków roślin oraz zarodników różnego rodzaju mikroorganizmów, które osiadają na ścianach budynku (tereny leśne, przy zbiornikach wodnych, przemysłowe). Mikroorganizmy do rozwoju potrzebują pożywienia, wody oraz światła (tylko w przypadku alg). Utrzymywanie się wilgoci w ścianach w miejscach mniej nasłonecznionych, np. od strony północnej i przy niewielkim ruchu powietrza, przyspiesza pojawianie się glonów i grzybów rozkładu pleśniowego na elewacjach. Wierzchnią warstwę elewacji należy zatem skutecznie zabezpieczyć przed rozwojem mikroorganizmów. W produktach fasadowych stosowane są dwa rodzaje biocydów:

• in-can, które zabezpieczają produkt w trakcie przechowywania w nienaruszonym opakowaniu,
• powierzchniowo czynne, chroniące wyroby już po aplikacji.

Kombinacja wysokiego poziomu hydrofobizacji (niewielka nasiąkliwość i bardzo dobra dyfuzja) w połączeniu ze szczelnością struktury zabezpieczają powłoki przed wymywaniem zawartych w nich biocydów. Dodatkowo kapsułowe środki biocydowe zabezpieczają elewację przed korozją biologiczną przez wiele lat, uzupełniając poziom biocydów w wyprawie elewacyjnej po intensywnych opadach deszczu i zamoknięciu elewacji. Trwałość i stopień zabezpieczenia będzie z jednej strony zależał od jakości i stężenia biocydów (bardzo istotne jest stosowanie przez producenta odpowiednich dodatków biobójczych), a z drugiej od intensywności ich wymywania podczas opadów atmosferycznych, ponieważ biocyd działa skutecznie tylko wtedy, gdy jego stężenie jest wyższe niż tzw. stężenie krytyczne. Wymaga to stosowania kilku rodzajów biocydów, w tym chroniących wyroby już po aplikacji.

Najlepiej, gdy odporność na porażenie biologiczne potwierdzona jest stosownymi badaniami. Tynki o tego typu właściwościach są rekomendowane do zastosowań we wszelkiego typu obiektach, niezależnie od ich lokalizacji, sąsiedztwa, kształtu.

Właściwości tynków strukturalnych

Warunki aplikacji, a trwałość eksploatacyjna

Na trwałość eksploatacyjną i związany z tym wybór systemu ETICS mają także wpływ warunki aplikacyjne (czyli warunki, w jakich wykonuje się prace) oraz właściwości aplikacyjne samych materiałów. To dość trudne do zdefiniowania cechy, ponieważ niekiedy są niemierzalne. Cechą charakterystyczną prac inwestycyjnych jest ich ciągłość, co oznacza, że trwają one także w okresie podwyższonych oraz obniżonych temperatur. Natomiast typowy zakres temperatur aplikacji to większości przypadków przedział od 5 do 25°C. Jest to temperatura powietrza i podłoża, co oznacza, że do momentu uzyskania przez zastosowany materiał pewnych minimalnych parametrów zakres ten nie może zostać przekroczony.
Na rynku dostępne są systemy zimowe o obniżonej temperaturze aplikacji oraz materiały szybkowiążące, w których istotny jest szybki przyrost wytrzymałości w obniżonych temperaturach i przy wysokiej wilgotności powietrza. Sprawdzą się one w okresach jesienno-ziomowych, natomiast w lato problemem mogą być wysokie temperatury, dlatego w systemach ociepleń pojawiły się tzw. kleje żelowe oraz specjalne dodatki do tynków dyspersyjnych, które pozwalają na wykonywanie prac w temperaturach dochodzących nawet do 35°C.
Na trwałość eksploatacyjną ma również wpływ odporność na uderzenia, która zależna jest od rodzaju i parametrów termoizolacji, warstwy zbrojonej (ilość i gramatura warstw siatki, zaprawa czy dyspersyjna masa klejowa) oraz rodzaju tynku. Jeszcze kilkanaście lat temu dobrą praktyką było stosowanie w obszarze cokołowym oraz parteru podwójnej warstwy siatki albo siatki pancernej.

System ETICS – wady stosowania

System ETICS i jego stosowanie związane jest również z kilkoma niekorzystnymi zjawiskami, do których należy zaliczyć:

• niebezpieczeństwo kondensacji wilgoci – z punktu widzenia fizyki budowli układ warstw systemu ETICS nie jest zbyt korzystny, ponieważ warstwy nośne ściany często mają mniejszy opór dyfuzyjny niż warstwy wykończeniowe systemu docieplenia; przy błędnych rozwiązaniach materiałowo-technicznych, zwłaszcza gdy ocieplane są pomieszczenia o podwyższonej wilgotności, może wystąpić zjawisko kondensacji międzywarstwowej, zwykle dotyczy ono najzimniejszej części ściany (czyli obszaru tynku i warstwy zbrojonej oraz fragmentu termoizolacj), czego częstym efektem jest porażenie biologiczne;
• trudność w dociepleniu i zabezpieczeniu przed uszkodzeniami mechanicznymi części cokołowej budynku (szczególnie na poziomie powierzchni gruntu).

Uniknięcie problemów w okresie eksploatacji nie jest łatwe i wbrew pozorom nie sprowadza się tylko do poprawnego wykonawstwa. Punktem wyjścia powinna być analiza efektywności inwestycji na podstawie analizy zarówno kosztów eksploatacji, jak i inwestycyjnych. Następnie trzeba sprawdzić specyfikę docieplanego budynku (materiał z którego wykonano ściany zewnętrzne, kształt budynku, wymagania estetyczne inwestora), jego przeznaczenie i lokalizację oraz środki finansowe, którymi dysponuje inwestor.

Mostki termiczne w systemie ETICS

Docieplenie musi być zaprojektowane w taki sposób, aby eliminowało mostki termiczne, czyli obszary o niższym oporze cieplnym. Można je ogólnie podzielić na dwie kategorie – mostki materiałowe, np. połączenia ceglanych ścian z żelbetowymi wieńcami czy połączenia żelbetowych słupów szkieletowej konstrukcji z wypełnieniem ściany (występują materiały o różnych właściwościach ciepłochronnych), a także mostki geometryczne o różnej powierzchni wewnętrznej i zewnętrznej (np. narożniki).

Mając na uwadze powyższe, dokumentacja powinna być odpowiednio uszczegółowiona i określać poprawny sposób przygotowania detali, np. ocieplenia strefy przybalkonowej, przyokiennej (rys 2.), cokołowej, narożników (układ płyt), parapetów, rolet, przy okapach dachów (rys 3.) czy układ płyt i siatki w narożnikach otworów. Niewystarczające jest jednak obliczenie tylko współczynnika U, do czego sprowadza się większość projektów. Początkiem wielu problemów jest brak analizy zjawisk zachodzących w ocieplanej przegrodzie, czyli poprawności przyjętego rozwiązania pod względem wymagań fizyki budowli. To ostatnie zagadnienie, zazwyczaj pomijane, jest bardzo istotne z kilku względów. Istotą ocieplenia jest zmniejszenie przepływu ciepła pomiędzy pomieszczeniami wewnętrznymi i powietrzem zewnętrznym. Należy jednak pamiętać, że nigdy nie dotyczy to samego ciepła, lecz ciepła i wilgoci. Rozkład temperatur w ścianie zależy od temperatury zewnętrznej i wewnętrznej, oporów przejmowania ciepła oraz cieplnych każdej warstwy przegrody. Jednak w powietrzu znajduje się zawsze pewna ilość pary wodnej, która dyfunduje przez przegrodę. Ilość wilgoci przenikająca przez przegrodę zależy od wilgotności względnej powietrza wewnątrz i na zewnątrz oraz oporów dyfuzyjnych warstw przegrody. W związku z tym należy tak dobierać warstwy systemu ETCIS, aby można było wyeliminować możliwość kondensacji pary wodnej (umożliwiającej rozwój grzybów pleśniowych oraz zagrażającej zawilgoceniem wnętrza przegrody w skutek powstania płaszczyzny bądź strefy kondensacji).

Rozwój grzybów pleśniowych najwcześniej objawia się w obszarze występowania przynajmniej dwóch liniowych mostków termicznych (np. styk ściana-strop/balkon/taras, narożnik pomieszczenia), co oznacza, że istotny wpływ może tu mieć przyjęte rozwiązanie konstrukcyjne balkonu/tarasu/dachu. Nie jest to jednak jedyna przyczyna, inną mogą być obliczenia zrealizowane zgodnie z [7] oraz [8], które dotyczą stanu stacjonarnego i wykonuje się je dla warunków ustalonych, dlatego niekiedy warto przeprowadzić obliczenia dla stanu niestacjonarnego (zmienne warunki temperaturowe i wilgotnościowe, uwzględnienie opadów, promieniowania słonecznego itp.).

Szczególnej analizy wymagają układy z ciemnymi kolorami (fot 1). Ocena techniczna obejmująca konkretny system ETICS zawsze wskazuje tzw. warunki brzegowe (rodzaj podłoża, grubość i klasa płyt termoizolacyjnych, średnica oraz sztywność talerzyka łącznika mechanicznego itp.). Ograniczenia zawarte w ocenie technicznej mogą obejmować także kolor wyprawy tynkarskiej. Istotny jest tu tzw. współczynnik odbicia światła rozproszonego, opisujący jasność koloru. Dla “idealnej” bieli wynosi 100%, co oznacza całkowite odbicie, dla „idealnej” czerni ma wartość 0%, co oznacza pełne pochłanianie. Analizując zachowanie się ciemnych kolorów można stwierdzić, że nagrzewają się one do dużo wyższej temperatury niż barwy jasne. Roczny gradient temperatury może sięgać nawet 100°C, jednak znacznie niebezpieczniejsze są zarówno miejscowe różnice temperatur pomiędzy miejscami oddalonymi o kilka czy kilkanaście centymetrów, jak i szokowa zmiana temperatury wywołana opadami atmosferycznymi. W takich warunkach, na dużych połaciach powstają znaczne naprężenia i odkształcenia. Warstwa zbrojąca (zaprawa cementowa z siatką) jest elementem sztywnym, więc szybkie zmiany naprężeń i odkształceń mogą doprowadzić do spękań/odspojeń elewacyjnych warstw systemu ETICS, a nawet uszkodzeń płyt termoizolacyjnych. Nie oznacza to, że nie można stosować rozwiązań z ciemnymi tynkami. Na rynku dostępne są systemy przeznaczone do ciemnych kolorów, zwykle jednak warstwa zbrojąca wykonana jest w nich z zaprawy dyspersyjnej polimerowej oraz tynków na bazie żywic akrylowych i silikonowych, co skutkuje zwiększoną elastycznością. Trzeba tu wskazać, że taka warstwa zbrojąca cechuje się dużo mniejszą dyfuzyjnością od zaprawy cementowej, czyli jest bardziej wrażliwa na ewentualne przecieki np. przez przyległe balkony/tarasy oraz kondensację.

System ETICS i jego prawidłowe wykonanie

Aby system ETICS spełnią poprawnie swoje funkcje, należy go poprawnie wykonać. Prac dociepleniowych nie powinna realizować firma zatrudniająca przypadkowych pracowników, wymagany jest fachowy nadzór ze strony kierownika budowy oraz inspektora nadzoru.

Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest mocowanie płyt termoizolacyjnych bez paska obwodowego, tylko „na placki” (jedyną alternatywą dla metody obwodowo-punktowej jest całopowierzchniowe przyklejenie płyt – obligatoryjne dla płyt z wełny lamelowej), co powoduje, że wymóg zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego, wynikający wprost z art. 5.1. prawa budowlanego [1] nie jest spełniony. Sprawa wygląda podobnie w przypadku zastosowania podklejek, które jeszcze dodatkowo zmniejszają nośność całego układu. W razie pożaru, szczelina pomiędzy ścianą a termoizolacją działa jak komin – płomień przedostaje się na wyższe partie elewacji.

Wykonując system ETICS problemy mogą sprawić również niepoprawne zakołkowanie lub wykorzystanie niewłaściwych łączników mechanicznych, które generują tzw. efekt biedronki. Wada ta jest niestety nieusuwalna przez wymalowanie czy wykonanie nowej wyprawy tynkarskiej. Przyczyną jest bowiem użycie kołków generujących mostki termiczne lub zbyt głębokie wbicie łącznika i zaszpachlowanie tego miejsca.

Szczególnej staranności wymaga styropian grafitowy, dlatego jego stosowanie powinno być uzasadnione technicznie albo ekonomicznie. Niezbędne jest:

• magazynowanie palet pod zadaszeniem,
• zabezpieczenie opakowanych palet mleczną folią, która chroni przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych (nagrzewanie),
• stosowanie siatek elewacyjnych podczas montażu, które zapewnią zacienienie i obniżą temperaturę budynku,
• po zamontowaniu, jak najszybsze (dopuszczalne ze względów technicznych) wykonanie warstwy zbrojącej (ochrona styropianu przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych).

Oddziaływanie promieni słonecznych na styropian grafitowy powoduje wręcz gwałtowną zmianę temperatury jego powierzchni (w ciągu kilkudziesięciu sekund o nawet 20–30°C), co przy braku odpowiedniego zabezpieczenia powoduje deformację płyty i zerwanie łącza klejowego.

W przypadku wełny mineralnej bardzo istotne jest natomiast wstępne przeszpachlowanie klejem spodu płyty (klej musi być zarobiony ilością wody z karty technicznej). Właściwą warstwę nanosi się na płytę metodą „mokre na mokre”.

Warstwa zbrojąca musi być z kolei wykonywana w jednym cyklu technologicznym – na podłoże (płyty termoizolacyjne) nakłada się zaprawę klejącą (ok. 2/3 przewidywanego zużycia), rozciąga siatkę i natychmiast, w ciągu czasu otwartego kleju, dodaje zaprawę i wyrównując powierzchnię wykonuje się szpachlowanie tak, aby nie były widoczne oczka siatki. Minimalny zakład pasów siatki wynosi 10 cm. Wykonawcy często popełniają w tym miejscu dwa podstawowe błędy, po pierwsze nakładają klej na podłoże, wtapiają siatkę i później (niekiedy nawet następnego dnia) wykonują szpachlowanie. Skutkiem tego jest brak pełnej hydratacji zaprawy nakładanej w drugim przejściu. Podłożem jest uprzednio nałożona warstwa kleju która wchłania wodę niezbędną do procesu hydratacji, przez co siatka działa, jak warstwa rozdzielająca. Drugi błąd polega na rozwinięciu siatki na płytach termoizolacyjnych i przeszpachlowaniu jej klejem, co skutkuje brakiem przyczepności takiej „warstwy zbrojącej” do termoizolacji.

Literatura
1. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo budowlane (DzU z 2021 r., poz. 2351).
2. Obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 kwietnia 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2022 r., poz. 1225).
3. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wyrobach budowlanych (DzU z 2021 r., poz. 1213).
4. Instrukcja nr 447/2009 „Złożone systemy izolacji cieplnej ścian zewnętrznych budynków. Zasady projektowania i wykonywania”, ITB, 2009
5. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót. Zabezpieczenia i izolacje. Zeszyt 8: Złożone systemy ocieplenia ścian zewnętrznych budynków (ETICS) z zastosowaniem styropianu lub wełny mineralnej i wypraw tynkarskich”, ITB, 2020.
6. „Warunki techniczne wykonawstwa, oceny i odbioru robót elewacyjnych z zastosowaniem ETICS”, Stowarzyszenie na Rzecz Systemów Ociepleń, 2019.
7. PN-EN ISO 6946 „Komponenty budowlane i elementy budynku – Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła – Metody obliczania”.
8. PN-EN ISO 13788 „Cieplno-wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów budynku – Temperatura powierzchni wewnętrznej konieczna do uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacji międzywarstwowej – Metody obliczania”.
9. DIN 4108-3 „Wärmeschutz und Energie-Einsparung in Gebäuden – Teil 3: Klimabedingter Feuchteschutz“ Anforderungen, Berechnungsverfahren und Hinweise für Planung und Ausführung.
10. DIN V 18550 „Putz und Putzsysteme. Ausführung”.