Siłownie plenerowe – wymagania dotyczące projektowania i budowy

Czym są siłownie plenerowe?

Siłownie plenerowe to ogólnodostępne, bezpłatne urządzenia do ćwiczeń na świeżym powietrzu, które służą rozwojowi fizycznemu i psychicznemu społeczeństwa. Rozwiązania tego typu nie są nowością na polskim rynku, a pierwsze z nich pojawiły się już ok. 2008 roku. Obecnie siłownie plenerowe stanowią często spotykany element przestrzeni publicznej. Jedne z nich cieszą się dużym zainteresowaniem, inne prawie wcale nie są użytkowane. Ich popularność wśród okolicznych mieszkańców zależy od kilku czynników, takich jak m.in. usytuowanie w terenie, bezpieczeństwo użytkowania, dobór urządzeń i ich funkcjonalność, a także trwałość oraz wytrzymałość na wandalizm.

Siłownie plenerowe – przepisy prawne

Chcąc realizować siłownie plenerowe należy zapoznać się z przepisami prawa w zakresie ich projektowania i budowy. Podstawowe wymogi prawne zawarte są w dokumentach, takich jak:

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z 1994 r. nr 89, poz. 414, z późn. zm.),
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690, z późn, zm.),
• Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (DzU z 2001 r. nr 4, poz. 27, z późn. zm.).

Siłownie plenerowe stanowią obiekty małej architektury według ustawy Prawo Budowlane. Zgodnie z nią ich montaż w miejscach publicznych nie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę. Konieczne jest jednak dokonanie zgłoszenia w odpowiednim wydziale architektury. Jeżeli w ciągu 30 dni organ nie wniesie sprzeciwu, można rozpocząć inwestycję.

Wspomniana ustawa reguluje również kwestie bezpieczeństwa w obiektach realizowanych przez inwestorów. Zgodnie z art. 5 projekt i budowa siłowni plenerowej muszą być zgodne z wymaganiami zawartymi w przepisach prawa i zasadami wiedzy technicznej. Ma to zapewnić bezpieczeństwo osób korzystających z urządzeń. Inwestor jest odpowiedzialny zatem za to, aby wybudowany obiekt spełniał wymogi bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska.

W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a do nich zaliczają się siłownie plenerowe, § 40 ust. 1 (rozdział 8, Zieleń i urządzenia rekreacyjne) znajduje się zapis, że „W zespole budynków wielorodzinnych objętych jednym pozwoleniem na budowę należy, stosownie do potrzeb użytkowych, przewidzieć place zabaw dla dzieci i miejsca rekreacyjne dostępne dla osób niepełnosprawnych, przy czym co najmniej 30% tej powierzchni powinno znajdować się na terenie biologicznie czynnym, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odległość placów zabaw dla dzieci, boisk dla dzieci i młodzieży oraz miejsc rekreacyjnych od linii rozgraniczających ulicę, od okien pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz od miejsc gromadzenia odpadów powinna wynosić co najmniej 10 m.”

Z kolei w Ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych art. 1 ust. 3 wspomina, że „Spółdzielnia ma obowiązek zarządzania nieruchomościami stanowiącymi jej mienie lub nabyte na podstawie ustawy mieniem jej członków”.

Siłownie plenerowe – wymagania norm

Norma PN-EN 16630:2015-06 „Wyposażenie siłowni plenerowych zainstalowane na stałe. Wymagania bezpieczeństwa i metody badań”, opublikowana przez Polski Komitet Normalizacyjny w 2015 roku, określa wymagania produkcji, instalacji, kontroli i konserwacji urządzeń fitness, w które wyposaża się siłownie plenerowe. Zgodnie z normą celem ich stosowania jest propagowanie aktywności fizycznej. Ponadto, dokument określa, że urządzenia fitness znajdujące się na siłowniach plenerowych są sprzętem rekreacyjnym, który nie powinien być traktowany jako sportowy wykorzystywany do profesjonalnego treningu. Co ważne, każde urządzenie powinno zawierać instrukcję obsługi słowną i obrazkową, a niewielkie naklejki mogą być zamieszczane na słupach. Norma wskazuje również, że siłownie plenerowe są przeznaczone dla użytkowników powyżej 14 lat lub o wzroście minimum 1,4 m.

Norma PN-EN 1176-1: 2017-12 „Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie – Część 1: Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań” wskazuje natomiast, że elementy montażowe urządzeń do ćwiczeń na świeżym powietrzu powinny być zamontowane 30 cm pod ziemią (poziom zero). Zaleca również, aby pod sprzętem znajdowała się nawierzchnia amortyzująca upadek, taka jak darń, kora, trociny, piasek czy drobny żwir.

Norma PN-EN 1177+AC:2019-04 „Nawierzchnie placów zabaw amortyzujące upadki – Metody wyznaczania amortyzacji uderzenia” reguluje z kolei sprawy związane z nawierzchnią w tego typu inwestycjach.

Siłownie plenerowe – wytyczne projektowe

Siłownie plenerowe wykorzystywane są najczęściej w okresie od wczesnej wiosny po późnej jesieni, dlatego należy planować posadowienie urządzeń niedaleko drzew, które w gorące dni zapewnią cień ćwiczącym. Jeżeli nie ma takiej możliwości, sprzęt powinien być umieszczany w kierunku południowym, aby zbytnio się nie nagrzewał.

Ponadto architekci projektujący siłownie plenerowe muszą przewidzieć strefy bezpieczeństwa, aby urządzenia w ruchu nie nachodziły na ciągi piesze ani nie znajdowały się bezpośrednio pod drzewami.

Strefy bezpieczeństwa dla przyrządów:

• urządzenia o wysokości poniżej 60 cm – brak stref bezpieczeństwa,
• urządzenia o wysokości w zakresie 60–150 cm – strefa bezpieczeństwa wynosi 150 cm,
• urządzenia o wysokości powyżej 150 cm – strefa bezpieczeństwa wynosi 0,5 m + 0,6 x wysokość urządzenia,
• urządzenia na pylonie – strefa bezpieczeństwa wynosi 180 cm.

Co ważne, siłownie plenerowe często lokalizowane są w pobliżu placów zabaw, dlatego należy pamiętać, aby były one oddzielone od siebie ogrodzeniem z furtką. Dodatkowo w widocznym miejscu, najlepiej przy wejściu na teren siłowni, powinien znajdować się regulamin zawierający podstawowe informacje o zasadach korzystania z urządzeń, dane administratora obiektu, najważniejsze telefony alarmowe oraz wskazywać, że ćwiczenia wykonuje się bez nadzoru.

Wybór odpowiedniego sprzętu

Wielkość placów, na których realizuje się siłownie plenerowe, zależy od ilości sprzętu, który będzie się na nich znajdował. Kilka urządzeń zmieści się już na 80 m², jednak optymalna siłownia zewnętrzna powinna zawierać 5–6 podwójnych zestawów, czyli około 12 różnych sztuk sprzętu. Muszą być one dobrane w taki sposób, aby ćwiczący mogli wzmacniać wszystkie partie mięśni.

Istotne zagadnienie stanowi także wiek użytkowników – młodzi ludzie chętnie korzystają z podciągaczy i wypychaczy, wioślarzy oraz ławek do brzuszków czy drabinek do podciągania i motyli. Osoby starsze preferują natomiast sprzęt, który poprawia ich ogólną kondycję, wzmacnia krążenie krwi, uaktywnia mięśnie barków i rąk. Do ich ulubionych urządzeń zaliczają się narciarze, biegacze, twistery, pajacyki, koła Tai Chi oraz ławki z rowerkiem.

Ważna jest również estetyka urządzeń, dlatego projektując siłownie plenerowe należy wybierać nowoczesny sprzęt o ciekawym wyglądzie, komponujący się z otaczającą przestrzenią, a jednocześnie wyróżniający się kolorystyką, która będzie zachęcać do skorzystania.

Inspekcja pomontażowa oraz serwis

Inwestor może zlecić kontrolę pomontażową zainstalowanego sprzętu na zgodność z normą PN-EN 16630:2015. W Polsce działa kilka firm, które mają uprawnienia do wykonywania takich przeglądów (odbiorów).

Ważne jest też, aby już na etapie projektowania wybierać producentów oferujących urządzenia zgodne z wytycznymi normy, które uzyskały certyfikaty wystawione przez jednostkę z akredytacją Polskiego Centrum Akredytacji.

Urządzenia do ćwiczeń na świeżym powietrzu powinny podlegać regularnej kontroli uszkodzeń oraz zużycia. Należy je systematycznie sprawdzać pod względem bezpieczeństwa i funkcjonalności. Każdy producent zobowiązany jest dostarczyć Instrukcję Konserwacji, która zgodnie z zaleceniami normy określa rodzaj kontroli i jej częstotliwość. Wyróżnia się rodzaje kontroli:

• kontrole cotygodniowe – oględziny – przeprowadza je administrator siłowni plenerowej,
• kontrole comiesięczne – funkcjonalne – jak wyżej,
• coroczne kontrole podstawowe – realizuje je wykwalifikowany i przeszkolony personel.