Mała architektura w otoczeniu budynków mieszkalnych – jakie ma znaczenie?

Mała architektura według prawa budowlanego

Pojęcie „mała architektura” jest zdefiniowane w prawie budowlanym. Zgodnie z artykułem 3. pkt. 4 są to niewielkie obiekty, w szczególności kultu religijnego (kapliczki, figury), posągi, wodotryski, obiekty architektury ogrodowej oraz użytkowe służące codziennej rekreacji oraz utrzymaniu porządku, m.in. piaskownice, huśtawki, drabinki czy śmietniki. W definicji nie wymieniono wszystkich możliwych do zrealizowania obiektów, podano tylko przykłady, do których mogą odwoływać się architekci, inwestorzy i projektanci. Określając obiekt jako małą architekturę warto się kierować przede wszystkim kryteriami takimi, jak jasno określona funkcja oraz niewielki rozmiar w stosunku do całej zabudowy.

W przypadku budynków mieszkalnych, mała architektura stanowi całe spektrum rozwiązań, takich jak ławki, stojaki na rowery, murowane grille czy murowane stoły, np. do gry w szachy czy ping ponga, słupki grodzące przestrzeń, kosze na śmieci, fontanny, pergole, trejaże, donice zewnętrze, kwietniki, pojedyncze piaskownice oraz huśtawki. Place zabaw czy siłownie plenerowe nie mieszczą się już w definicji małej architektury, lecz są obiektami złożonymi z wielu elementów małej architektury – warto o tym wiedzieć.

Stawiając obiekt małej architektury na terenie prywatnej nieruchomości nie trzeba ubiegać się o pozwolenie na budowę. Inaczej jest w przypadku miejsc publicznych. Co prawda budowa nie wymaga uzyskania pozwolenia, ale należy najpierw ją zgłosić właściwemu organowymi.

Mała architektura i jej funkcje w otoczeniu obiektów mieszkalnych

Czy warto inwestować obiekty małej architektury w otoczeniu bloków lub domów jednorodzinnych? Zdecydowanie tak. Dobrze zaprojektowana mała architektura ma ogromne znaczenie. Jest zarówno użyteczna, a więc podnosi jakość i funkcjonalność przestrzeni, jak i estetyczna – wpływa na przytulny, atrakcyjny wygląd miejsc, z których codziennie korzystają mieszkańcy. Trudno sobie wyobrazić dzisiaj nowoczesne osiedle, na którym brakuje zaplanowanego miejsca do rekreacji czy wypoczynku.

Jakie funkcje może pełnić mała architektura? Oto najważniejsze:

• porządkuje przestrzeń – pomaga w przejrzysty sposób wydzielić i zorganizować poszczególne strefy w okolicy budynku, np. aktywności fizycznej, zabawy, wypoczynku,
• ułatwia codzienne funkcjonowanie – ławki zapewniają komfortowe miejsce odpoczynku, a jeśli śmietniki są w zasięgu ręki, jest mniejsza szansa, że porzucone na trawniku nieczystości będą przeszkadzały mieszkańcom,
• uczy dbania o wspólną przestrzeń – zachęca do zachowania porządku, aby można było z niej korzystać przez długi czas,
• integruje mieszkańców – sąsiedzi spotykają się i odkrywają wspólne zainteresowania korzystając wspólnie z wielu elementów małej architektury,
• zapewnia jakościowy wypoczynek – uatrakcyjnia wspólne spędzanie czasu, umożliwia ćwiczenia fizyczne na świeżym powietrzu,
• uatrakcyjnia przestrzeń – elementy takie jak ozdobne fontanny, pergole czy donice z kwiatami zachęcają do spacerów, sprawiają, że otoczenie jest ciekawsze i przyjemniej spędza się w nim czas,
• stanowi element identyfikacji wizualnej osiedla – wszystkie elementy, od zewnętrznych stołów i ławek, przez latarnie i tablice informacyjne, po słupki oraz barierki, pomagają zachować spójny, estetyczny wygląd całej przestrzeni.

Podsumowując, mała architektura ma wiele bardzo istotnych zalet, które podnoszą jakość życia mieszkańców. Nie tylko porządkuje przestrzeń, dzięki czemu jest bardziej przyjazna dla użytkowników, ale przyczynia się też do nawiązywania kontaktów społecznych oraz zapewnia wartościowy wypoczynek pod chmurką.

Mała architektura w otoczeniu budynków mieszkalnych

Czego na pewno nie powinno zabraknąć w okolicy domów i bloków? Prozaicznie – ławek, na których można usiąść, aby złapać oddech po drodze do domu lub odpocząć na świeżym powietrzu oraz udogodnień przeznaczonych dla osób starszych czy niepełnosprawnych, takich jak balustrady i pochylnie. Biorąc pod uwagę fakt, że społeczeństwo się starzeje w szybkim tempie, tego typu rozwiązania w najbliższej przyszłości będą odgrywały coraz bardziej istotną rolę przy projektowaniu przestrzeni wspólnych.

Nie można zapomnieć o wygodnym rozmieszczeniu koszy do segregacji odpadów, które gwarantują porządek. Wykonane z dbałością o każdy detal będą subtelnym uzupełnieniem przestrzeni wspólnych. Dzięki stojakom oraz wiatom na rowery i hulajnogi, pojazdy będą miały swoje miejsca, więc nie skończą porzucone na trawnikach. Różnego rodzaju zadaszenia to rozwiązania, które z kolei chronią mieszkańców przed gwałtowną zmianą pogody i niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, takimi jak intensywne upały oraz ulewne deszcze.

Nic nie wpływa tak pozytywnie na charakter osiedla jak natura. Stworzenie przyjemnego, zielonego otoczenia wokół budynków powinno być jednym z priorytetów. Mała architektura, które pomoże ciekawie zaaranżować różne formy zieleni to m.in. donice do sadzenia kwiatów i drzew, osłony, które z jednej strony zabezpieczają rośliny, a z drugiej stanowią ozdobę, a także pergole, trejaże i murki. Przestrzeń dodatkowo uatrakcyjnią oczka wodne lub fontanny. Szum wody wycisza i sprzyja wypoczynkowi. Przydadzą się jeszcze miejskie meble, np. leżanki lub hamaki.

Architekci oraz deweloperzy powinni zastanowić się na stworzeniem programu funkcjonalnego, który zaspokoi potrzeby wszystkich pokoleń mieszkańców osiedla. Popularne rozwiązania to m.in. piaskownice, zjeżdżalnie dla małych dzieci, dla starszych – huśtawki, stoły do gry w ping-ponga, dla dorosłych – trasy do biegania i urządzenia do ćwiczeń w plenerze. Dla rodzin stoły piknikowe do biesiadowania na świeżym powietrzu lub miejsca na wspólne grillowanie.

Trendy w projektowaniu otoczenia obiektów mieszkalnych

Aktualne trendy zmierzają w stronę projektowania uniwersalnego, czyli odpowiadającego na potrzeby każdego mieszkańca bez względu na wiek i stan zdrowia – w tym osób niepełnosprawnych oraz seniorów. To reakcja na szybko zachodzące zmiany demograficzne. Przykładami są stonowane udogodnienia, takie jak barierki, widny czy pochylnie zamiast schodów, które sprawiają, że miejsca są dostępne dla wszystkich mieszkańców. Inwestycją, która wyróżnia się dostępnością jest powstające pod Poznaniem osiedle Otusz Naturalnie. Deweloper – firma Demiurg podkreśla, że każdy z domów jest parterowy. W ten sposób jest on dostępny dla wszystkich użytkowników, bez wyjątku. Również otwarte układy funkcjonalne budynków oraz zagospodarowanie terenu całego osiedla w Otuszu stworzą przestrzeń bez ograniczeń.

Kolejnym istotnym aspektem jest coraz większa świadomość ekologiczna. W dobie kryzysu klimatycznego poszukuje się rozwiązań przyjaznych dla środowiska i coraz częściej korzysta z zielonej energii. W przestrzeniach wspólnych pojawiają się energooszczędne technologie, np. zasilane energią słoneczną inteligentne ławki solarne. Mieszkańcy mogą naładować w tym miejscu telefon lub laptopa i pracować zdalnie – poza biurem i domem. Często wykorzystywane są lampy solarne oraz elementy pochodzące z recyklingu. Coraz więcej inwestuje się w infrastrukturę rowerową i pieszą wokół osiedli, aby wspierać zrównoważony transport. Przykładowo Echo Investment, jako pierwszy deweloper w Polsce, uruchomi osiedlowy punkt mobilności, czyli Echo Share. Mieszkańcy znajdującego się na łódzkim Widzewie osiedla Zenit będą mieli do dyspozycji już nie tylko ładowarki pojazdów elektrycznych zasilane panelami fotowoltaicznymi, ale także własną wypożyczalnię pojazdów EV. Na flotę składają się hulajnogi, rowery oraz samochody osobowe. W planach są także samochody dostawcze.

W dobie pandemii mieszkańcy miast bardzo docenili kontakt z naturą. Rola zieleni wokół domu jest więc nie do przecenienia. Spokój, harmonia, wytchnienie, to wartości, które zapewnia ludziom bliskość natury. Jej widok przyczynia się do dobrego samopoczucia i poprawia jakość życia. Ciekawą realizacją w tym zakresie jest osiedle Biotura powstające na gdańskich Łostowicach, czyli zielona enklawa z własnym, rozległym parkiem liczącym pół hektara powierzchni. Za projekt zieleni i budynków odpowiedzialna jest pracownia Meso Architekci, za inwestycją stoi deweloper Budner Inwestycje. W parku znajdą się staw oraz wiele obiektów małej architektury dopasowanej do potrzeb osób w każdym wieku, m.in. zjeżdżalnie, miejsca na pikniki i spotkania przy grillu, pergole porośnięte bluszczem, podesty wypoczynkowe, trasy do joggingu, miejsce na ognisko czy elementy do treningu czworonogów. Na uwagę zasługuje również zespół budynków mieszkalnych przy ul. Trójpole w Poznaniu zaprojektowany przez pracownię Ultra architects. Ważnym elementem inwestycji była właśnie zieleń. Architekci nie dość, że zachowali wszystkie istniejące drzewa na trudnej, narożnej działce, to jeszcze odważnie uzupełnili ją nowymi, niewielkimi drzewami, krzewami i ozdobnymi trawami, tworząc w przestrzeni pomiędzy budynkami niepowtarzalny klimat. Zieleń pojawiła się również na balkonach i dachach budynków.

W jaki sposób można ciekawie zaaranżować obiekty małej architektury?

Aranżacja przestrzeni zewnętrznej jest równie ważna, jak pięknie urządzonych wnętrz. Coraz częściej przekonują o tym projektanci, inwestorzy i deweloperzy. Oto trzy ciekawe przykłady z ostatnich lat, w których mała architektura perfekcyjnie dopełnia całość realizacji.

Riverview zaprojektowane przez pracownię APA Wojciechowski jest inwestycją firmy Vastint Poland. To pierwsze osiedle w Polsce zrealizowane przy wykorzystaniu proekologicznych rozwiązań uwzględniających kryteria certyfikacji LEED (ang. Leadership in Energy and Environmental Design) na poziomie Gold. Ceglane budynki świetnie wpisały się w zabytkową zabudowę gdańskiego śródmieścia. Doskonale przemyślano wszystkie detale projektu, wiedząc, że mają istotne znaczenie dla mieszkańców. Na terenie osiedla wśród drzew, tysięcy krzewów i kwitnących bylin – kompozycji zaprojektowanych przez architekta krajobrazu – rozmieszczone zostały strefy wypoczynku z małą architekturą, placem zabaw, siłownią plenerową oraz miejscem do grillowania. Najciekawszymi elementami są prace studentów gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jednym z projektów młodych artystów są meble miejskie. Siedziska rozlokowane na dziedzińcu Riverview są ciekawą atrakcją oraz tworzą przyjazną przestrzeń do wypoczynku. To świetny przykład tego, że mała architektura może być nie tylko funkcjonalna, ale też piękne w formie jak dzieła sztuki, które znakomicie podkreślają charakter inwestycji oraz dodają jej prestiżu.

W Gdańsku, w nadmorskim Jelitkowie powstało luksusowe, kameralne osiedle Botanica. Za inwestycję odpowiada deweloper Invest Komfort, projekt architektoniczny to dzieło pracowni MAARTE, a architektura krajobrazu – Studia Krajobraz. Zaprojektowanie komfortowego otoczenia, czyli zieleni i małych form architektonicznych, było dla tej inwestycji równie ważne jak wybudowanie wygodnych, eleganckich mieszkań. Obie pracownie miały na celu stworzenie jak najbardziej atrakcyjnej przestrzeni wokół domów. Podejmując każdą decyzję dotyczącą zarówno generalnych, jak i drobnych rozwiązań projektowych architekci starali się zapewnić mieszkańcom integrację ze środowiskiem i naturalnymi materiałami.

W inwestycji zwrócono uwagę na dużą ilość zieleni w otoczeniu budynków, którą podkreśla znakomicie wkomponowana mała architektura – drewniane leżaki, hamaki, siedziska pergole przy ścieżkach i zbiornikach wodnych, murki, mostki oraz trejaże z pnącymi roślinami. Te wszystkie elementy wykończono surowymi i naturalnymi materiałami, takimi jak drewno, stal ocynkowana, surowy beton. Dla mieszkańców dostępne są zewnętrza strefa fitness, liczne miejsca do odpoczynku nad oczkami wodnymi, a także plac zabaw, kort tenisowy oraz boisko wielofunkcyjne.

Innym, bo dość gęsto zabudowanym osiedlem jest Nowy Strzeszyn (deweloper Area Development). Poznańskie osiedle zaprojektowane przez architektów z pracowni Insomia to laureat Nagrody Prezydenta Miasta Poznania im. Jana Baptysty Quadro oraz Nagrody Architektonicznej Województwa Wielkopolskiego w kategorii DOM. Inwestycja stanowi kompromis pomiędzy sąsiedzkim charakterem osiedla, a prywatnością własnego ogródka. Wyróżnia się ciekawą architekturą – segmenty szeregowych domów mają różnorodne wykończenia elewacji, dopracowanymi detalami oraz starannie zaprojektowanymi częściami wspólnymi – niewielkimi skwerami z wygodnymi miejscami do wypoczynku, pięknie oświetlonymi wąskimi alejkami między budynkami oraz siedziskami wśród wszechobecnej zieleni (osiedle projektowano tak, aby możliwie w maksymalnym stopniu ocalić istniejący drzewostan). Kameralne przestrzenie wspólne sprzyjają budowaniu relacji sąsiedzkich i dodają klimatu całej aranżacji. Zadbano też o pozostałe obiekty małej architektury, które przyczyniają się do spójnego wizerunku osiedla. Przed każdym domem zaplanowano metalową wycieraczkę, stojak na rowery oraz skrzynkę na listy. Eleganckie, minimalistyczne formy mają też słupki, latarnie czy ogrodzenia. Mała architektura podkreśla nowoczesny charakter osiedla, a dzięki dbałości o najmniejsze detale realizacja jest harmonijna, funkcjonalna oraz wygodna dla mieszkańców.

Podsumowanie

Dzisiaj coraz większą uwagę przykuwają nie tylko znakomite projekty architektoniczne budynków mieszkalnych, ale też ich otoczenie i zagospodarowanie części wspólnych. Możliwości zaaranżowania małej architektury jest bardzo dużo, a oferty producentów są naprawdę bogate. Warto pamiętać o sprawdzonej zasadzie, aby projektując lub wybierając obiekty małej architektury uwzględnić zarówno ich funkcjonalność oraz estetykę wykonania, jak i dopasowanie do otoczenia, w którym będą umieszczone. Przestrzeń zewnętrzna powinna bowiem być spójna z architekturą budynków oraz harmonijnie ją dopełniać.