Prowadzenie instalacji elektrotechnicznych z wykorzystaniem koryt, kanałów i listew kablowych

Instalacje elektrotechniczne – jak dobrać sposób prowadzenia?

Instalacje elektrotechniczne można poprowadzić, wykorzystując koryta, kanały czy listwy kablowe. Przy planowaniu konkretnych rozwiązań należy w pierwszej kolejności wziąć pod uwagę rodzaj instalacji i przeznaczenie obiektu.

Inwestycje najczęściej dzieli się na trzy kategorie obiektów:

• przemysłowe – hale produkcyjne, instalacje fabryczne;
• komercyjne – biurowce, urzędy, sklepy wielkopowierzchniowe, galerie handlowe;
• mieszkaniowe – mieszkania, budynki mieszkalne.

Do każdej z nich należy podejść inaczej, ponieważ inne będą oczekiwania inwestora, a inne późniejszych użytkowników obiektu. I to właśnie potrzeby tych ostatnich wysuwają się na plan pierwszy. To użytkownicy inwestycji powinni być zadowoleni z zastosowanych rozwiązań, ponieważ jeśli te będą spełniać ich potrzeby, to i do właściciela budynku nikt nie będzie miał żadnych zażaleń.

Hale produkcyjne są wyposażane w liczne maszyny, które będą zużywać mnóstwo energii elektrycznej, a zatem należy w nich poprowadzić wiele przewodów o dość dużej masie własnej. W tym przypadku najlepiej sprawdzą się trasy wykonane z drabin kablowych. Drabiny kablowe wytworzone z grubej blachy stalowej o poprzeczkach z ceowników charakteryzują się dużą wytrzymałością, co pozwoli na położenie ciężkich kabli zasilających szafy rozdzielcze oraz maszyny. Konstrukcje takie potrafią utrzymać nawet 425 kg/m. Dodatkowo „szczeble” drabiny są mocowane z reguły co 300 mm, a to umożliwia swobodny przepływ powietrza pomiędzy przewodami, co zapewnia lepsze ich chłodzenie. Możemy również spotkać pomosty kablowe z innym rozstawem „szczebli” – niektóre drabiny zachowujące funkcjonalność w trakcie pożaru mają rozstaw co 150 mm. Oprócz niewątpliwej zalety braku pełnego dna, jaką jest dobra cyrkulacja powietrza pomiędzy przewodami, warto też pamiętać, że dzięki temu można w każdym miejscu odejść przewodem w dół, zmieniając kierunek lub przechodząc do innego koryta prowadzącego przewody w inną stronę.

Koryta kablowe perforowane ze stali

W miejscach, gdzie przewody powinny być jak najbardziej osłonięte, warto zastosować koryta kablowe perforowane ze stali. Nie wykazują one tak dużej wytrzymałości jak pomosty kablowe, ale są najczęściej wykorzystywane – można je spotkać w każdej z omawianych kategorii budownictwa. Przeważnie we wspomnianych typach obiektów prowadzone są duże ilości przewodów o małych średnicach, a te są zbyt giętkie i podpory co 30 cm mogłyby z biegiem czasu skutkować uszkodzeniem kabla, dlatego ciągłość podparcia kabli jest tak ważna. Gęsta perforacja całego koryta (boki i dno) pozwala na odprowadzenie ciepła podczas intensywnego wykorzystywania przewodów. Jest to ważne, ponieważ niejednokrotnie dochodzi do pożarów, których źródłem były tego typu instalacje ze znaczną liczbą kabli. Zbyt duże obciążenie prądowe tych przewodów oraz słabe odprowadzenie ciepła powodowało nadmierne ich rozgrzewanie, a to skutkowało utlenianiem się izolacji i jej degradacją, co może prowadzić do spięć i pożarów.

Koryta kablowe mają szeroki zakres rozmiarów. Na polskim rynku można znaleźć koryta o wysokości burty od 20 do 200 mm i szerokości od 35 do 600 mm. Dla wzmocnienia koryta stosowany jest zabieg wytłaczania nierówności w dnie koryta, które usztywniają konstrukcję. Grubość blachy, z jakiej są produkowanie, zaczyna się od 0,5 do 2 mm, ale najczęściej wykorzystuje się koryta z blachy 0,05 lub 0,75 mm. Tego typu instalacje możemy znaleźć w halach produkcyjnych, sklepach wielkopowierzchniowych, garażach, biurowcach i budynkach mieszkalnych.

Listwy i koryta z tworzyw sztucznych

W miejscach, w których szczególnie istotna jest również estetyka, a jednocześnie instalacje muszą być  prowadzone natynkowo, doskonale sprawdzą się różnego rodzaju listwy i koryta wykonane z tworzyw sztucznych. Mamy tu szeroki wachlarz rozmiarów i kształtów. Od najmniejszych (od 11 mm szerokości i 10 mm wysokości) do prowadzenia pojedynczych przewodów, po duże kanały (ponad 210 mm szerokości i 60 mm wysokości) z kilkoma komorami w środku. Standardowo listwy i koryta są produkowane w kolorze białym, ale możemy też spotkać się z różnymi wariantami kolorystycznymi, takimi jak: imitujące drewno okleiny, wykonane z kolorowego materiału – w odcieniach brązu lub w ostatnio modnym kolorze czarnym. Na rynku produkty te są oferowane zarówno o klasycznych kształtach o przekroju prostokątnym, jak i bardziej eleganckich – o przekroju owalnym, dopasowanym do kątów ścian i styku ściany z podłogą oraz z zaokrąglonymi brzegami.

W dużych kanałach można instalować osprzęt typu gniazda lub łączniki, dzięki czemu mogą się przydać w miejscach, które jeszcze nie mają zaprojektowanego wnętrza lub mogą ulegać reorganizacji (biura pod wynajem, pomieszczenia urzędów, klasy szkolne). Pozwalają na instalację różnego typu osprzętu – w zależności od możliwości, w niektórych kanałach osprzętu klasycznego (wykorzystywany w puszkach podtynkowych), a w innych osprzętu modułowego o wysokości 45 mm. Są też kanały, w których możemy instalować oba te typy urządzeń, zależnie od naszych potrzeb. Takim przykładem mogą być kanały PK 170×65 i PK 210×70 firmy KOPOS, w przypadku których w dolnej części po zamocowaniu odpowiedniej puszki można zainstalować osprzęt klasyczny, a w górnej części – po przecięciu pokrywy i rozszerzeniu przestrzeni pomiędzy nimi – osprzęt modułowy 45 mm bez dodatkowych ramek.

Instalacje elektrotechniczne w budownictwie mieszkaniowym

W przypadku budownictwa mieszkaniowego priorytety są inne. Z jednej strony użytkownicy najczęściej chcą ukryć instalację, a  zatem schować wszystkie przewody w ścianach, z drugiej jednak – gdy pojawi się potrzeba na rearanżację bez większego remontu – często podejmuje się decyzję o poprowadzeniu trasy kablowej natynkowo. W takich właśnie miejscach najczęściej będą wykorzystywane listwy z tworzywa sztucznego o małych przekrojach lub prowadzone przy podłodze albo w narożnikach ścian. Rynek oferuje szeroką gamę różnego rodzaju listew przypodłogowych, również pod względem kolorów, tak by dobrać je do barwy podłogi, z którą mają sąsiadować. Niektóre listwy są wyposażone w pasek silikonowy, który ma uszczelnić miejsce styku listwy i ściany. Warto szukać listew z przygotowanymi otworami montażu, ponieważ podczas wkręcania wkrętów bez uprzedniego przygotowania otworów listwa może się lekko zdeformować i nie będzie już dobrze dopasowana do ściany, co negatywnie wpływa na estetykę.

W starszych budynkach mieszkaniowych listwy wykorzystuje się również do prowadzenia instalacji teletechnicznych. Niestety problemem jest w tym przypadku żywotność tego typu rozwiązań, ponieważ niejednokrotnie takie trasy kablowe ulegają uszkodzeniom. Najlepszym miejscem zapewniającym trudność dostępu do takiej instalacji jest narożnik. Zastosowanie listwy narożnej pozwoli zarówno na uzyskanie dobrego dostępu do niej podczas montażu, jak i – przy zamocowaniu pokrywy – dopasowanie do ścian i ochronę przed przypadkowym uderzeniem w nią czy próbą zerwania.

Dobór prowadzenia instalacji a warunki otoczenia

Instalację należy dobrać także do warunków otoczenia. W tym celu warto uzyskać odpowiedzi na następujące pytania: czy będzie to instalacja zewnętrzna czy wewnętrzna? Czy trasa kablowa będzie narażona na jakieś substancje chemiczne, a jeśli tak, to jakie? Czy elementy instalacji mają być odporne na promieniowanie ultrafioletowe? Jakie warunki przeciwpożarowe należy spełnić? Odpowiedzi na powyższe pytania powinny doprowadzić do wyboru materiału, z jakiego mają być wykonane elementy  przyszłej trasy kablowej.

Jeśli instalacje będą prowadzone na zewnątrz, to powinny być odporne na warunki atmosferyczne, czyli: promieniowanie UV, szeroki zakres temperatur, opady atmosferyczne oraz udary. W takim wypadku najczęściej stosowane są rozwiązania ze stali ocynkowanej ogniowo lub nierdzewnej. Ostatnio czołowi producenci w branży (np. Baks, EL-PUK, KOPOS) zaczęli  wykorzystywać w swoich produktach nową powłokę Magnelis® – jest to warstwa cynku z domieszką aluminium i magnezu. Powłoka ta jest cieńsza, trwalsza i ma właściwości samoregenerujące.

Równie istotna jest też kwestia kontaktu instalacji z innymi substancjami. W przypadku możliwego kontaktu z wodą warto wybrać tworzywo sztuczne, dzięki czemu eliminuje się ryzyko wystąpienia korozji. Należy pamiętać również o chemikaliach wykorzystywanych podczas instalacji. Niekiedy podczas montażu wykorzystuje się substancje mające na celu zmniejszenia tarcia, by ułatwić przeciąganie przewodów. Niestety, źle dobrany środek może reagować z materiałem, z którego zostały wykonane elementy prowadzenia trasy. Dlatego szczególnie istotne jest sprawdzenie, z jakiego materiału wykonano rurę, listwę czy kanał i jakie środki można do nich zastosować.

Kolejny ważny aspekt planowania instalacji to uwzględnienie wpływu słońca na trasy kablowe – i to zarówno przy prowadzeniu tras zewnętrznych, jak i wewnętrznych (promienie słoneczne docierają także przez okna, chociaż z mniejszą skutecznością). Słońce jest naturalnym generatorem promieni UV, ale nie można zapominać też o sztucznych generatorach – urządzeniach wykorzystywanych do oczyszczania powietrza, sterylizacji i dezynfekcji. Trzeba zatem uwzględnić ich oddziaływanie zwłaszcza w takich obiektach, jak szpitale, przychodnie czy salony kosmetyczne.

Instalacje elektrotechniczne a wymagania przeciwpożarowe

Bezpieczeństwo pożarowe to jeden z najważniejszych warunków, które należy spełnić przy realizacji instalacji. Od tego bowiem mogą zależeć zdrowie i życie wielu osób. Wytyczne przeciwpożarowe są bardzo surowe i materiały budowlane oraz instalacyjne powinny spełniać wymagania określone w stosownych regulacjach. W przypadku prowadzenia trasy kablowej o określonym czasie działania należy zapoznać się z dokumentacją i wybrać produkty spełniające odpowiednie normy, co powinno być potwierdzone certyfikatem wydanym przez akredytowaną jednostkę. W Polsce jest nią Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB). Przy instalacjach pożarowych zwykle określa się czas działania w minutach i oznacza symbolami E30, E60, E90 lub wyższymi. Informują one, przez jaki czas instalacja powinna działać podczas pożaru. Oczywiście, jeśli przewidziano wymagania stosowania materiałów w klasie E30, to można zastosować materiały o wyższej klasie (E60 lub E90), nigdy jednak nie należy używać materiałów o klasie niższej niż wymagana. Ważne jest również to, z jakimi kablami wykorzystywane trasy są testowane i czy konkretny system trasy kablowej został przebadany z przewodami, które planuje się w niej wykorzystać. Należy zatem pytać producentów o dokumenty certyfikacji i sprawdzać instrukcje instalacji systemów przeciwpożarowych.

Aby zapewnić należyte bezpieczeństwo, trzeba wziąć pod uwagę materiał, z jakiego zostały wykonane składowe tras kablowych. Pożar to gwałtowny proces utleniania się materiału w wysokiej temperaturze, a to skutkuje przemianą wielu cząsteczek chemicznych z bezpiecznych w mogące stwarzać zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia ludzi. Poza dwutlenkiem węgla czy czadem w czasie pożaru mogą też powstawać kwasy, które będą szkodliwe nawet dla osób nieprzebywających w miejscu pożaru. To z tych powodów coraz częściej zamienia się produkty wykonane z PVC na te wytworzone z materiałów bezhalogenowych (HF). Dzięki tej zmianie można zredukować chociażby ilość chloru z otoczenia, który w połączeniu z wodorem (będącym składnikiem wody) może połączyć się w niebezpieczny – zarówno dla ludzi, jak i konstrukcji budowli – kwas solny. Należy więc wybierać odpowiednie produkty o wysokiej jakości i bezpiecznie, nie tylko w czasie codziennego użytkowania, lecz także w przypadku pożaru, kiedy to stawką jest ludzkie życie.