ESG w budownictwie – zasady zrównoważonego rozwoju na placu budowy

Plac budowy – kluczowe ogniwo ESG w budownictwie

Plac budowy to miejsce, gdzie realnie wdrażane są założenia ESG w budownictwie. To tutaj podejmowane są decyzje mające bezpośredni wpływ na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny projektu.

Dane, które budują wartość inwestycji

Coraz więcej funduszy i instytucji finansowych oczekuje transparentnych danych ESG z realizowanych projektów. Potwierdza to raport „ESG dla nieruchomości komercyjnych 2.0” (PINK, 2025), który wskazuje na rolę generalnego wykonawcy w zapewnianiu zgodności z ESRS, Taksonomią UE i CSRD. Na placu budowy należy monitorować zużycie energii i emisje gazów cieplarnianych (ESRS E1), zanieczyszczenia powietrza, wód i gleby (ESRS E2), zużycie i odzysk wody (ESRS E3), a także wpływ inwestycji na bioróżnorodność (ESRS E4). Kluczowe jest również wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym zgodnie z ESRS E5 – obejmuje to rejestrację ilości odpadów budowlanych, poziomu ich recyklingu oraz udziału materiałów wtórnych w realizacji inwestycji. W obszarze społecznym (ESRS S1) istotne są wskaźniki bezpieczeństwa pracy (LTIFR, TRIR), a w łańcuchu dostaw (ESRS S2) audyty podwykonawców pod kątem przestrzegania praw człowieka. Ład korporacyjny (ESRS G1) obejmuje wdrożenie polityk etyki, systemów whistleblowing i compliance. Wyzwania to brak jednolitych metodologii i zautomatyzowanych narzędzi IT do raportowania ESG.

Z powyższych względów m.in. w STRABAG traktuje się plac budowy jako kluczowe ogniwo w łańcuchu wartości ESG, dostarczające dane zasilające raporty inwestorów i banków. Firma rozwija standaryzację i automatyzację zbierania danych, zapewniając ich spójność i audytowalność:  Zbieranie danych ESG na placu budowy staje się dziś równie istotne jak kontrola jakości czy harmonogram robót. To nie jest już tylko element raportowania – to narzędzie, które decyduje o wiarygodności generalnego wykonawcy i buduje jego relacje z inwestorami, którym zależy na dostępie do finansowania – podkreśla Małgorzata Konopska-Piechurska, ekspert ds. zrównoważonego rozwoju i ESG w STRABAG Sp. z o.o.

ESG w budownictwie – case study z placu budowy

Przykładem wskazanego wyżej podejścia jest wieżowiec Upper One w Warszawie, który na podstawie analizy ESG przygotowanej przez firmę Cushman & Wakefield, został oceniony na najwyższym poziomie ‘Best Market Practice’. Warto zaznaczyć, że 95% materiałów z rozbiórki Atrium International – wyburzonego pod budowę Upper One – poddano recyklingowi, a ponad 70% odpadów budowlanych skierowano do odzysku. Budynek realizowany jest zgodnie z wymaganiami Taksonomii UE, uzyskał także precertyfikaty LEED Platinum oraz WELL Core & Shell, potwierdzając najwyższe standardy zrównoważonego budownictwa.

Plac budowy to dziś centrum operacyjne ESG – miejsce, gdzie dane budują wartość inwestycji i decydują o jej zrównoważonym charakterze.

Ślad węglowy procesu budowy

Budownictwo ma ogromny wpływ na środowisko – z tego sektora pochodzi aż 40% globalnych emisji CO₂, z czego duża część to emisje pochodzące z procesu budowy. Firmy dbające o kontrolę swojego wpływu na środowisko zyskują przewagę konkurencyjną, a ich działania przyczyniają się do poprawy jakości powietrza i ochrony ekosystemów.

Efektywne monitorowanie emisji obejmuje rejestrowanie zużycia energii, paliw oraz wody na placu budowy. Kluczowe jest śledzenie zużycia energii przez maszyny i instalacje tymczasowe, co umożliwia racjonalizację zużycia zasobów. Analiza transportu materiałów, obejmująca liczbę przejechanych kilometrów, rodzaj transportu i zużycie paliwa, pozwala zoptymalizować logistykę i zmniejszyć emisję. Śledzenie zużycia wody ułatwia racjonalne gospodarowanie zasobami i redukcję strat. Istotnym elementem monitoringu jest również zarządzanie odpadami – rejestrowanie ilości i rodzaju wytwarzanych materiałów umożliwia ich późniejszy recykling i ponowne wykorzystanie – podkreśla Aleksandra Kajdan, project manager w Go4Energy, specjalizująca się w analizach cyklu życia budynków (LCA) oraz kosztów eksploatacyjnych (LCC), a także przygotowywaniu szczegółowych ocen środowiskowych i ekonomicznych na potrzeby certyfikacji BREEAM, LEED oraz analizach zgodności z taksonomią UE.

Certyfikacja BREEAM jako narzędzie monitorowania emisji CO_₂

Jednym z narzędzi zachęcających do analizowania i śledzenia śladu węglowego jest certyfikacja BREEAM International New Construction. System ten promuje wybór energooszczędnych technologii, ekologicznych materiałów oraz optymalizację transportu i gospodarowania odpadami, co ogranicza emisję CO_₂. Dzięki monitorowaniu zużycia wody, energii i materiałów, a także preferowaniu lokalnych dostaw i recyklingu, procesy budowlane stają się bardziej zrównoważone i efektywne środowiskowo.

Certyfikacja BREEAM wymaga raportowania zużycia wody, energii oraz emisji CO_₂ podczas budowy. Punktowane jest także monitorowanie transportu materiałów i odpadów, obejmujące przebyte kilometry, zużycie paliwa i emisje. Transport ciężarowy generuje znaczną ilość gazów cieplarnianych, dlatego jego optymalizacja pomaga ograniczyć ślad węglowy budowy.

Zbieranie tych danych pozwala na ograniczenie emisji CO₂ na placu budowy. Monitorowanie tras, częstotliwości oraz rodzajów pojazdów używanych do przewożenia materiałów, pozwala ograniczyć zbędne przejazdy oraz wybierać ekologiczne środki transportu. Efektywne zarządzanie odpadami, obejmujące ich selektywną segregację, pozwala na recykling zamiast składowania, pozytywnie wpływając na środowisko. Rekomendowane jest również wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii na placu budowy, np. mobilnych paneli fotowoltaicznych, a także korzystanie z wysoko efektywnych nowoczesnych maszyn budowlanych – mówi Weronika Puchalska, project manager oraz asesor BREEAM International New Construction w Go4Energy.

Dodatkowym elementem wspierającym szczegółowe raportowanie i analizę wpływu budowy na środowisko jest analiza LCA (Life Cycle Assessment). Ocena ta pozwala na spełnienie wymogów certyfikacji BREEAM oraz taksonomii UE. Dane dotyczące zużycia energii, paliw, wody oraz ilości wygenerowanych odpadów umożliwiają precyzyjne raportowanie śladu węglowego inwestycji oraz jego lepszą optymalizację.

Czytaj też: Szacowanie śladu węglowego budynków – bezpłatne narzędzie analizy FoCA

Prefabrykacja jako synonim ESG w budownictwie

Technologia prefabrykacji stanowi synonim podejścia zgodnego z założeniami ESG w budownictwie. Do jej kluczowych cech należą:

• precyzja wykonania i minimalizacja odpadów – wysoka jakość produkowanych elementów przekłada się na ograniczenie odpadowości w całym procesie budowlanym. Precyzyjna produkcja zmniejsza konieczność późniejszych napraw, co dodatkowo redukuje zużycie materiałów;
• skrócenie czasu realizacji inwestycji – budownictwo prefabrykowane znacznie przyspiesza proces realizacji projektów. Przykładem może być Osiedle Ja_Sielska Etap 1, gdzie w technologii prefabrykacji jedna kondygnacja o powierzchni 400 m² powstała w zaledwie pięć dni roboczych. Krótszy czas budowy to mniejsze zużycie energii, obniżone koszty pracy, redukcja hałasu, emisji oraz zapylenia – wszystko w porównaniu z tradycyjnymi metodami budowy;
• optymalizacja logistyki i zarządzania zasobami – produkcja prefabrykatów pozwala na ścisłe planowanie zakupów. Surowce są kontraktowane w dokładnie określonych ilościach, co redukuje powstawanie odpadów i minimalizuje emisje związane z transportem;
• efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych i ludzkich – np. w fabrykach Grupy Pekabex stosuje się innowacyjne metody ograniczania zużycia zasobów naturalnych, takie jak wykorzystanie wody recyklingowej i deszczowej w procesie produkcji. Fabryki mogą być zasilane energią z odnawialnych źródeł. Na placu budowy gotowe elementy prefabrykowane są montowane przez niewielkie, wyspecjalizowane ekipy, co ogranicza zapotrzebowanie na pracę fizyczną i podnosi poziom bezpieczeństwa;
• redukcja śladu węglowego – przykładowo, analiza wbudowanego śladu węglowego, przeprowadzona przez firmę JLL dla osiedla Ja_Sielska w Poznaniu, wykazała istotne korzyści środowiskowe wynikające z zastosowania nowoczesnej technologii prefabrykacji. W porównaniu z budynkiem wzniesionym metodą monolityczną, emisja CO_₂ została zredukowana o 27%. Wartość wbudowanego śladu węglowego wyniosła 620 kg CO_₂/m² dla inwestycji Pekabex Development, podczas gdy dla obiektu monolitycznego osiągnęła poziom 845 kg CO_₂/m².

Jak podkreśla Dominika Laube, manager ds. ochrony środowiska w Pekabex: Prefabrykacja to nie tylko innowacyjne podejście do budownictwa, ale także realny krok w stronę zminimalizowania wpływu na środowisko, optymalizacji procesów oraz podniesienia standardów społecznych i zarządzania w duchu ESG. Coraz większa liczba inwestorów, deweloperów oraz instytucji publicznych dostrzega zalety tej technologii, traktując ją jako fundament zrównoważonego budownictwa przyszłości.

Plac budowy – centrum operacyjne dla ESG w budownictwie

Zrównoważony rozwój na placu budowy ewoluuje z koncepcji do praktycznego standardu operacyjnego, a ESG staje się strategicznym narzędziem zarządzania ryzykiem i rentownością projektów.

Kluczowe wyzwanie stanowi obecnie precyzyjne monitorowanie zużycia energii i emisji CO_₂ na wszystkich etapach realizacji. Tu niezbędne stają się technologie BIM łączone z analizą cyklu życia materiałów (LCA), które pozwalają nie tylko na prognozowanie emisji, ale i optymalizację wyboru surowców. Kolejnym istotnym obszarem ESG w budownictwie pozostaje gospodarka odpadami. Już na etapie projektowania uwzględnia się rozwiązania umożliwiające deinstalację i ponowne wykorzystanie komponentów (design for disassembly). Prefabrykacja oraz dostawy just-in-time ograniczają odpady, a cyfrowe narzędzia do monitorowania materiałów na budowie minimalizują straty. Kwestie społeczne w kontekście ESG stają się coraz ważniejsze, szczególnie w branży budowlanej, gdzie poprawa warunków pracy i przestrzeganie standardów etycznych mają kluczowe znaczenie. W tym obszarze technologie wearable, jak np. inteligentne kaski, odgrywają istotną rolę w podnoszeniu bezpieczeństwa na placu budowy. Rozwiązania te umożliwiają zbieranie danych w czasie rzeczywistym, co pozwala na precyzyjne identyfikowanie zagrożeń, a także na wdrażanie szybkich działań zapobiegawczych, zaś dzięki temu – na minimalizację ryzyka wypadków i poprawę ogólnych warunków pracy. Jednocześnie zarządzanie łańcuchem dostaw w kontekście ESG w budownictwie wymaga zapewnienia pełnej transparentności w zakresie przestrzegania praw pracowniczych oraz standardów etycznych – mówi Magdalena Wojtas, menedżer ds. aktywizacji i rozwoju członków w Polskim Stowarzyszeniu Budownictwa Ekologicznego PLGBC.

Skuteczne raportowanie ESG wymaga wdrożenia zintegrowanych platform danych, audytów ESG oraz regularnego benchmarkingu względem międzynarodowych standardów. Plac budowy stał się więc newralgicznym punktem wdrażania strategii ESG w budownictwie – tu bowiem decyduje się o tym, czy cele środowiskowe i społeczne zostaną realnie osiągnięte – podsumowuje Magdalena Wojtas.

Materiał powstał we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Budownictwa Ekologicznego PLGBC.