WELL to system certyfikacji budynków, w którym w centrum zainteresowania znajduje się człowiek, zdefiniowany jako użytkownik obiektu. WELL zawiera wskazówki i dobre praktyki, związane z projektowaniem nastawionym na komfort użytkowania, dostrzegając różnorodność osób przebywających w budynkach.
Czym jest system WELL?
WELL to jeden z najnowszych systemów oceny budynków. Powstał w 2014 roku w International WELL Building Institute. System WELL jest odpowiedzią rynku certyfikacji na potrzebę zdefiniowania i zachowania poczucia komfortu człowieka przebywającego w budynkach. Priorytetem jest tutaj zachowanie balansu między jego komfortem, ergonomią pracy, zdrowiem i produktywnością.
Powodem, dla którego powołano system WELL jest fakt, że ludzie większość swojego życia spędzają w budynkach (czasami nawet 90%). Oczywiście zależy to od szerokości geograficznej, rodzaju wykonywanej pracy i upodobań, niemniej czas spędzany w domach czy miejscach pracy jest wskazywany w statystykach jako wiodący.
Zainteresowanie certyfikatem WELL wciąż wzrasta, system kieruje uwagę w stronę użytkowania obiektu i buduje pewną szerszą świadomość w tej kwestii wśród inwestorów oraz deweloperów, a także pracowników biur i użytkowników budynków. Coraz częściej certyfikat WELL staje się dopełnieniem innych, wiodących systemów certyfikacji na rynku, takich jak BREEAM czy LEED. Wiele wytycznych i warunków powtarza się, dlatego często w prosty sposób można uzyskać certyfikat WELL w budynkach zrealizowanych zgodnie z wymaganiami wspomnianych wcześniej schematów. Dodatkowo systemy LEED czy BREEAM wykorzystują podobne rodzaje dowodów i dokumentów, co zdecydowanie ułatwia oraz przyspiesza procedury związane z uzyskaniem certyfikatu WELL.
System WELL to swego rodzaju poradnik, jak budować i organizować przestrzeń, w której ludzie mogą pracować bardziej produktywnie, będąc otoczonym komfortową dla siebie przestrzenią. Wytyczne certyfikacji są połączeniem dobrych praktyk projektowych, czynników behawioralnych oraz zdrowotnych z badaniami naukowymi i statystykami. Wynika to z faktu, że najbardziej wiarygodną oceną danej przestrzeni zawsze będzie człowiek oraz jego samopoczucie na koniec dnia, który w niej spędził.
Punktacja w systemie WELL
System WELL aktualnie charakteryzują cztery poziomy oceny. Po wykozaniu zgodności z poszczególnymi wymogami programu (dla WELL Certification wymagana minimalna ilość punktów dla każdej kategorii), przyznawany jest jeden z poniższych poziomów oceny – Bronze, Silver, Gold lub Platinium:
- Bronze – min. 40 punktów,
- Silver – min. 50 punktów,
- Gold – min. 60 punktów,
- Platinium – min. 80 punktów.
Schematy w systemie WELL
System WELL w większości bazuje na analizach oddziaływania budynków na zdrowie i komfort ludzi. Na potrzeby certyfikacji, dla uporządkowania kryteriów oraz procesu, aktualnie wyróżniony został następujący podział:
- WELL Certification – przeznaczony dla budynków/obszarów zajmowanych głównie przez właściciela projektu (owner occupied),
- WELL Core – kiedy właściciel projektu zajmuje tylko niewielką część, a większość wynajmowana jest najemcom.
Warto wspomnieć, że po pandemii COVID-19 powstała dodatkowa, prostsza ocena bazująca na WELL – WELL Health and Safety Rating – tutaj aktualizacja wymagana jest co rok. Składa się z kilku wymagań z podstawowego schematu oceny oraz dodatkowych wytycznych związanych z bezpieczeństwem i ograniczeniem rozprzestrzeniania się wirusa w miejscach publicznych. Na bazie badań oraz analiz WELL Health and Safety Rating wskazuje odpowiednie procedury, np. regularną kontrolę głównych systemów obecnych w obiekcie (m.in. wentylacji czy instalacji wodnych), pozwalającą na unikanie lub minimalizowanie zagrożenia. Opisane w nim również wymagania dotyczące dezynfekcji, strategie działania w przypadku wystąpienia zagrożenia czy dostępu do opieki zdrowotnej. Należy zwrócić uwagę, że większość kryteriów nie wymusza implementowania przez właścicieli kosztownych rozwiązań – dużą część z nich można spełnić jedynie poprzez skuteczne egzekwowanie opisanych procedur przez zarządców i obsługę obiektów.
Kategorie w systemie WELL i ich charakterystyka
System certyfikacji WELL jest wypadkową kilku zasadniczych funkcji określających strategie projektowe i wykonawcze podczas prowadzenia prac nad budynkiem, które wpływają na zdrowie, komfort oraz świadomość użytkowników. Aktualnie wyróżnia się 10 głównych kategorii oceny oraz Innowacje – powietrze, woda, światło, fitness, dźwięk, komfort termiczny, umysł, społeczność, materiały, odżywianie.
Powietrze
Punkty przyznawane są tu za wysoki poziom jakości powietrza w pomieszczeniach, najlepiej pochodzącego z naturalnego źródła, a także dążenie do wyeliminowania lub ograniczenia źródeł zanieczyszczeń. Promowany jest zakaz palenia wewnątrz, dobór materiałów wykończeniowych bez LZO (lotne związki organiczne) czy stosowanie uchylnych okien do wentylacji naturalnej pod warunkiem, ze jakość powietrza na zewnątrz jest zadowalająca.
Woda
W tej kategorii weryfikuje się wodę dostępną w obiekcie i jej jakość. Punktowany jest dostęp do wysokiej jakości źródeł wody, zarządzanie nią czy wdrożenie systemów jej uzdatniania na miejscu. Podstawą oceny wody pitnej są limity zanieczyszczeń czy pestycydów. Oceniane jest także zapobieganie namnażaniu się bakterii legionella. Aby zachęcić użytkowników do picia wody, WELL proponuje wiele rozwiązań, np. bliskie zlokalizowanie źródła wody pitnej w stosunku do miejsc pracy.
Światło/oświetlenie
Powinno sprzyjać produktywnej pracy i koncentracji użytkowników obiektu. Sprawdzana jest dostępność światła dziennego oraz przeszklenie elewacji. Wytyczne skupione są zatem na projektowaniu budynku i aranżacji wnętrz, które łączą światło dzienne oraz sztuczne w sposób optymalny dla wykonywanej pracy, aby zapewnić odpowiednią ilość światła.
Fitness (ruch)
Ostatnie lata wyraźnie pokazały, że praca zdalna i brak aktywności fizycznej w godzinach pracy może prowadzić do przyjęcia wyłącznie siedzącego trybu życia. W systemie WELL ważne jest zatem wprowadzenie w obiekcie polityki oraz programów, które mogą ułatwić aktywność fizyczną. Punktowane jest zorganizowanie miejsca do rekreacji na zewnątrz, np. w postaci ławek, ogrodu lub mini siłowni. Lokalizacja obiektu powinna zachęcać do przyjścia do pracy piechotą lub przyjechania rowerem.
Dźwięk
Wrażliwość na hałas, zadbanie o odpowiednio wyciszone przestrzenie do pracy w warunkach skupienia, izolacyjność przegród wewnętrznych – wszystkie te elementy należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu budynku, w celu kształtowania komfortowego środowiska wewnętrznego. Istotne jest również odizolowanie przestrzeni od zewnętrznego hałasu, który może zakłócać koncentrację lub relaks.
Komfort termiczny
W systemie WELL promuje się wnętrza, w których użytkownik może samodzielnie regulować temperaturę, ponieważ każdy człowiek posiada inną wrażliwość na odbieranie temperatury z otoczenia.
Umysł
W tej kategorii promowany jest kontakt z naturą i balans między pracą, a odpoczynkiem. WELL skupia się na dbałości o umysł człowieka – przykładem wspieranych działań może być organizacja biblioteki lub przestrzeni do wyciszenia oraz relaksu. Zmniejszenie stygmatyzacji związanej ze zdrowiem psychicznym, programy i strategie zarządzania stresem to przykłady obszarów, na które WELL kładzie szczególny nacisk.
Społeczność
WELL uwzględnia odmienne potrzeby różnych ludzi i wspieranie opieki zdrowotnej. Promuje budowanie poczucia wspólnoty czy integrację międzyludzką, dlatego punktowane są m.in. miejsca spotkań. Projekt powinien również uwzględniać wszystkich potencjalnych użytkowników w zakresie korzystania z obiektu – np. matek z dziećmi, rodzin.
Materiały
WELL zachęca do kompleksowej oceny materiałów wykorzystywanych w obiekcie, podczas modernizacji czy wyposażania i użytkowania obiektów. Głównym celem działań w tej kategorii jest zmniejszenie narażenia człowieka na składniki wyrobów, które mogą mieć negatywny wpływ na jego zdrowie, np. LZO, rozpuszczalniki zawarte w farbach, plastyfikatory, utwardzacze czy barwniki. Kategoria buduje świadomość na temat pochodzenia materiałów.
Odżywianie
Badana jest dostępność do żywności, w tym owoców i warzyw na terenie obiektu. Rekomenduje się mniejszą ilość cukrów w produktach oraz możliwość zakupu jedzenia dla alergików. Budynek z certyfikatem WELL powinien zachęcać do spożywania produktów nieprzetworzonych. Dostępne na terenie obiektu pożywienie powinno być oznaczone przejrzystymi etykietami, pochodzić tylko ze sprawdzonych źródeł oraz mieć wysoką zawartość składników odżywczych.
Najważniejsze wymagania WELL
Trudno wskazać najważniejszy element systemu WELL, ponieważ każda z dziesięciu kategorii wnosi pewną wartość do całego procesu. Z pewnością jednak można uznać, że jednym z najistotniejszych wymagań jest konieczność uzyskania punktów obligatoryjnych dla danego poziomu, aby budynek mógł być certyfikowany.
Czynnikiem wyróżniającym WELL jest także to, że w całości skupia się na człowieku – na jego komforcie oraz zdrowiu fizycznym i psychicznym. Dla porównania inne systemy certyfikacji budynków poruszają ten aspekt jedynie w części swoich wymagań. Biorąc pod uwagę fakt, że każdy ceni sobie nieco inne wartości przebywając w obiekcie, trudno określić jest najważniejsze kryterium oceny. Dla osób ceniących ciszę i pracę w skupieniu istotne będą kryteria związane z akustyką, ergonomią pracy czy oświetleniem, dla alergików z kolei ważną kwestią będzie dostęp do odpowiedniej żywności o transparentnym składzie. Osoby pracujące koncepcyjnie docenią natomiast możliwość spędzenia czasu na świeżym powietrzu podczas przerwy od obowiązków, odwiedzenia biblioteki czy obcowania ze sztuką.
Certyfikacja WELL krok po kroku
Certyfikacja WELL może objąć zarówno budynki nowe, jak i istniejące, o różnych funkcjach. Najczęściej są to obiekty biurowe, ale także hotele, parki handlowe czy rozrywkowe.
Początek procesu to zatem świadoma decyzja o podjęciu współpracy z konsultantem WELL (ang. WELL Accredited Professionals – WELL AP) i wdrożeniu wytycznych. Pierwszym krokiem zazwyczaj jest rejestracja obiektu w systemie on-line. Kolejnym etapem jest ścisła współpraca z Konsultantem, zebranie i przekazanie wszystkich potrzebnych dokumentów. Konsultant weryfikuje całość oraz określa, które z wymagań zostały bądź mogą zostać spełnione. Następnie dokonuje ostatecznej weryfikacji podczas wizyty w obiekcie. Przeprowadza się także pomiary na miejscu (np. komfortu termicznego czy dostępu do światła dziennego) i pobiera próbki (np. wody). Obecność Konsultanta w całym procesie jest zasadna, ponieważ tylko w taki sposób możliwe jest określenie, czy dana przestrzeń jest komfortowa oraz bezpieczna dla człowieka.
Po wizycie Konsultant odpowiada za potwierdzenie kompletności dokumentacji i opracowuje raport podsumowujący proces. Jeżeli wszystkie założenia zostały spełnione – obiekt otrzymuje certyfikat. Recertyfikacja dla systemu WELL, czyli ponowne sprawdzenie zgodności z wytycznymi certyfikacji, jest konieczna co 3 lata.
Sukces certyfikacji WELL warunkuje ścisła i stała współpraca między inwestorem, zespołem projektowym, konsultantem oraz wykonawcą. Oczywiście proces certyfikacyjny najlepiej rozpocząć na jak najwcześniejszym etapie procesu inwestycyjnego, kiedy mamy realny wpływ na decyzje projektowe i planowanie, co umożliwi wdrożenie większej liczby punktowanych rozwiązań.
WELL w Polsce i na świecie
Warto wiedzieć, że w niedługim czasie po wejściu na rynek nowego schematu oceny do certyfikacji przystąpiło ponad 200 projektów/obiektów z całego świata. Dla wielu inwestorów czy deweloperów temat podejścia rynku certyfikacji do człowieka i umieszczenie go w centrum uwagi okazał się bardzo interesujący. Obecnie w systemie WELL zrealizowano już tysiące projektów na całym świecie, a ta liczba stale rośnie, często w połączeniu z systemem LEED czy BREEAM.
Certyfikat WELL także w Polsce rozwija się w dość szybkim tempie. Pierwszy, finalny certyfikat został przyznany już w 2018 roku, a otrzymała go siedziba Buro Happold Polska w Warszawie, natomiast pierwszym polskim budynkiem z WELL Health-Safety Rating był biurowiec KTW I zlokalizowany w Katowicach.
Korzyści wynikające z wdrożenia wytycznych certyfikacji WELL wydają się znaczące – z pewnością jest to wzrost zadowolenia użytkowników danego obiektu, zwiększenie ich komfortu i poczucia bezpieczeństwa. W oczywisty sposób przekłada się to na produktywność oraz efektywne wykonywanie swojej pracy w przypadku chociażby biur czy obiektów użyteczności publicznej. Z tego względu wzrost zainteresowanie tego rodzaju certyfikacją jest znaczny na przestrzeni ostatnich lat zarówno na świecie, jak i na rodzimym rynku.
Publikacja artykułu: grudzień 2022 r.
